1. Ana tukumanyilila catuli kuti ŵandu ŵa Mlungu ŵakwete cembeceyo cakuti cakopoce mu Babulo Jwamkulungwa, soni ana citutagulilane yiwusyo yapi?

MU NGANI jipite jila, twalijiganyisye yayatendekwe kuti Aklistu ŵakulupicika asimanikwe ali mu ukapolo wa mu Babulo Jwamkulungwa. Nambo ngani jakusangalasya jili jakuti, jemanjaji nganajendelecela kutama mu ukapolowo. Yikaliji yangapikanika niyikaŵe kuti pangali mundu jwalijose juŵakopwece mu dini jaunami pakupikanila yaŵalamwile Mlungu kuti “Akopoce mwa jwalakwe, ŵandu ŵangu.” (Aŵalanje Ciunukuko 18:4.) Tuli ŵakusacilila kumanyilila ndaŵi jele ŵandu ŵa Mlungu ŵakopwece yisyesyene mu Babulo Jwamkulungwa. Nambo candanda, tukusosekwa kwanga kaje yiwusyo yakuyicisyayi: Ana Ŵakulijiganya Baibulo ŵandanda ŵasimicisye kutenda cici pakwamba ya Babulo Jwamkulungwa, mkaniciyice caka ca 1914? Ana mkati mwa ngondo jandanda japacilambo cosope, abale ni alongo ŵatendaga yatuli pa masengo gakulalicila? Ana camuko soni cikamucisyo causimu caŵapocelaga ŵandu ŵa  Mlungu pandaŵiji cikulosya kuti ŵaliji acikapolo mu Babulo Jwamkulungwa?

2. Ana Ŵakulijiganya Baibulo ŵandanda ŵatesile cici paŵamanyilile kuti dini jikwiganya yaunami?

² Yaka yejinji ngondo jandanda japacilambo cosope mkanijitande, Charles Taze Russell ni acimjakwe ŵamanyilile kuti makuga ga dini nganigajiganyaga usyesyene wa m’Baibulo. Pakumanyilila yeleyi, jemanjaji ŵakamulene kuti alece kutenda yiliyose mwakamulana ni dini jaunami. Atamose magasini ja Zion’s Watch Tower ja November 1879 jasasile mwangapita mumbali mwakamulana ni yagakusasala Malemba kuti, “Dini jilijose jajikuliwona kuti jikumkamucisya Klistu, nambo pandaŵi jijojo jikamulana soni kamucisya cilombo kapena kuti Boma, tukusosekwa kujikolanga kuti jili mbali ja Babulo Jwamkulungwa jwali jwamkongwe jwacikululu.”—Aŵalanje Ciunukuko 17:1, 2.

3. Ana ŵakulijiganya Baibulo ŵatesile yatuli pakulosya kuti apikanicisye kusosekwa kwa kulilekanganya ni dini jaunami? (Alole ciwulili cacili kundanda kwa nganiji.)

³ Acalume soni acakongwe ŵakogopa Mlungu ŵamanyilile kuti naga akwendelecela kamucisya dini jaunami Mlungu ngaŵa mkwapa majali. M’yoyo Ŵakulijiganya Baibulo ŵajinji ŵalembile yikalata yakulanga m’macalici gaŵaliji. Ŵane ŵakombolekaga kuŵalanga cikalata cawo m’calici kuti ŵandu wosope ayimanye. Nambo m’macalici gaŵakanyaga kuti ŵandu aŵalanje yikalata yawo, ŵanduwo ŵatumisyaga yikalatayo kwa mundu jwalijose jwa calicico. Jemanjaji nganasakaga kutenda cilicose ni dini jaunami. M’yaka yamunyuma, jemanjaji akakombolece kuwulajidwa ligongo lyakutenda yeleyi. Nambo cakumbesi kwa yaka ya m’ma 1800, m’yilambo yejinji, ŵa boma ŵatandite kuleka kwakamucisya ŵa dini. Ligongo lyakuti ŵandu m’yilambo yeleyi ŵalesile kogopa, ŵatagulilanaga mwagopoka yakwamba dini soni ŵakombolekaga kusisya pelanga yindu yaunami yaŵajiganyaga ŵa calici.

4. Mkati mwa ngondo jandanda japacilambo cosope, ana unasi wa Ŵakulijiganya Baibulo ni Babulo Jwamkulungwa waliji wuli?

⁴ Ŵakulijiganya Baibulo ŵayiweni kuti yaliji yangakwanila kwamba kwasalila ŵacibale ŵawo, acimjawo, soni ŵandu ŵa calici kuti akopwece mu dini jaunami. Ŵandu pacilambo cosope ŵasosekwaga kumanyilila kuti Babulo Jwamkulungwa jwaliji dini jacikululu. M’yoyo, kutandila mu December 1917 mpaka cakundanda kwa caka ca 1918, Ŵakulijiganya Baibulo ŵakulupicika ŵagaŵile tumapepala twakwana 10,000,000 twatwakwete mtwe wakuti “Kugwa Kwa Babulo Jwamkulungwa.” Tumapepalatu twakwete utenga wamacili wakwamba macalici gaciklistu. Acimlongola ŵa macalici ŵatumbile mnope ni yeleyi, nambo Ŵakulijiganya Baibulo nganaleka masengo gakusosekwaga. Ŵaliji ŵakusacilila kumpikanila ‘Mlungu mpela jwakulamulila kupunda kupikanila ŵandu.’ (Mase. 5:29) Ana yeleyi yikulosya cici? Yikulosya kuti Aklistu nganajinjila mu ukapolo wa mu Babulo Jwamkulungwa mkati mwa ngondo jandanda japacilambo cosope, nambo jemanjaji ŵaliji ali mkopoka mu dini jaunami soni kwakamucisya ŵane kuti akopoce.

5. Ana pana umboni watuli wakulosya kuti abale ni alongo ŵalipelece pamasengo gakulalicila mkati mwa ngondo jandanda japacilambo cosope?

⁵ Munyumamu, tuŵele tuli mkukulupilila kuti Yehofa nganasangalalaga ni ŵandu ŵakwe ligongo lyakuti ŵalesile kulipeleka pamasengo gakulalicila mkati mwa ngondo jandanda japacilambo cosope. Soni twakulupililaga kuti ni ligongo lyakwe Yehofa ŵakundile jemanjaji kuti aŵe mu ukapolo wa mu Babulo Jwamkulungwa kwakandaŵi. Nambope, abale ni alongo ŵetu ŵaŵatumicile Yehofa mwakulupicika mkati mwa caka  ca 1914 mpaka 1918, panyuma pakwe ŵasasile kuti ŵandu ŵa Mlungu mpela likuga ŵalipelece pa masengo gawo gakulalicila. Kumanyilila cenene yayatendecele Ŵakulijiganya Baibulo pandaŵiji yikutukamucisya kupikanicisya yakutendekwa yine yaŵayisasile m’Baibulo.

6, 7. (a) Ana Ŵakulijiganya Baibulo ŵasimene ni yakusawusya yatuli mkati mwa ngondo jandanda japacilambo cosope? (b) Asale yisyasyo yakulosya kuti Ŵakulijiganya Baibulo ŵaliji ŵamtawu pa masengo gakulalicila.

⁶ Kusala yisyene, Ŵakulijiganya Baibulo ŵakamwile masengo gakulalicila mwamtawu mkati mwa ngondo jandanda japacilambo cosope mu 1914 mpaka 1918. Nambope yaliji yakusawusya mnope kwa jemanjaji kutenda masengoga pa magongo gejinji. Citugambe kulola magongo gaŵilipe. Ligongo lyandanda lili lyakuti ndaŵi jelejo mbali jekulungwa ja masengo gakulalicilaga jaliji kugaŵila mabuku gakusala ya Baibulo. M’yoyo cakundanda kwa caka ca 1918, ŵa boma paŵalekasisye buku ja The Finished Mystery kuti jikasimanikwagasoni, abale ni alongo ŵajinji yasawusyaga kuti alalicileje. Jemanjaji nganamanyililaga mwampaka alalicilile pakwamba kamulicisya masengo Baibulope, nambo ŵajegamilaga buku ja The Finished Mystery kuti jaŵeceteleje. Ligongo lyaŵili lyaliji kwika kwa ulwele wakogoya mnope wa liwundika. Ulwele wakogoyawu waliji wakupelegana, m’yoyo yaliji yakusawusya kuti abale ni alongo ajawuleje kukulalicila mwagopoka. Nambo mwangasamala kandu ya yakusawusya yeleyi soni yine, Ŵakulijiganya Baibulo ŵatendaga yakomboleka kuti alalicileje.

⁷ M’caka ca 1914, likuga lyamwana lya Ŵakulijiganya Baibulo lyalosisye “Seŵelo ja Pakanema ja Yakupanganyikwa” kwa ŵandu ŵakupunda 9,000,000. Seŵeloji jaliji jakuwanganya yiwulili yakuwoneka mpela yikwenda soni nyimbo, yayalosyaga yakutendekwa yakutandila mu ndaŵi ja Adamu mpaka kumbesi kwa ulamusi wa Klistu wa yaka 1000. Yeleyi yaliji yapajika mnope pandaŵi jelejo. Agambe ganicisya, ciŵalanjilo ca ŵandu ŵaŵalolelele seŵeloji m’caka ca 1914, caliji cekulungwa kupunda ciŵalanjilo ca ŵakulalicila ya Ucimwene ŵapali pacilambo cosope masiku agano. Malipoti gane gakulosya kuti mu 1916 ŵandu ŵakwana 809,393 ŵasimanikwe pa misongano jajatendekwe ku United States, soni mu 1918 ciŵalanjiloci cakwesile kwika pa 949,444. Kusala yisyene Ŵakulijiganya Baibuloŵa ŵaliji ŵamtawu pamasengo gakulalicila.

8. Ana abale ni alongo ŵapocelaga catuli cakulya causimu mkati mwa ngondo jandanda japacilambo cosope?

 ⁸ Mkati mwa ngondo jandanda japacilambo cosope, abale ŵatendaga yakomboleka kuti apeleceje cakulya causimu soni kwalimbikasya Ŵakulijiganya Baibulo ŵaŵatamaga m’malo gakulekanganalekangana. Yeleyi yapaga macili Ŵakulijiganya Baibulowo kuti ajendelecele kamula masengo gakulalicila. M’bale Richard H. Barber, juŵalalicilaga mwamtawu pandaŵijo ŵasasile kuti, “Papali ŵakulolela ŵakwendajenda soni abale ni alongo ŵapocelaga magasini ga Sanja ja Mlonda. Twatumisyagasoni magasiniga ku Canada, kwele kaneko ŵalekasisye kuti gakasimanikwaga. Nakwete upile wakutumisya mabuku ga The Finished Mystery kwa acimjetu ŵane ŵaŵasumulidwe mabuku gawo. Bukuji jaliji jakwana kuŵika mumsaku wa cakuwala. M’bale Rutherford ŵatusalile kuti tulinganye yakuti m’misinda jejinji ja kungapilo lyuŵa kwa United States kutendekwe misongano soni tutumisye ŵakuŵeceta ngani kuti akalimbikasye abale ni alongo.”

9. (a) Ligongo cici kutandila mu 1914 mpaka 1919, ŵandu ŵa Mlungu ŵasosekwaga cikamucisyo causimu soni camuko? (b) Nambo ana yeleyo nganiyilosyaga cici?

⁹ Ngawa kuti yosope yaŵatendaga ŵakulijiganya Baibulo mkati mwa caka ca 1914 mpaka 1919, yakamulanaga ni yagakusasala Malemba. Atamose kuti jemanjaji ŵaliji ŵakulupicika, nambo nganapikanicisyaga cenene ngani jakupikanila maboma ga ŵandu. (Alo. 13:1) M’yoyo, ndaŵi sine Ŵakulijiganya Baibuloŵa mpela likuga ŵakamucisyaga pa ngondo. Mwambone, pandaŵi jele pulesidenti jwa cilambo ca United States jwasasile kuti pa May 30, 1918, liciŵa lisiku lyakupopelela mtendele, Sanja ja Mlonda jalimbikasisye Ŵakulijiganya Baibulowo kuti nombe nawo capopelele nawo. Abale ŵane ŵapelekaga mbiya syakamucisya pa ngondo soni ŵane ŵayikene pakuŵa asilikali ŵangondo. Atamose kuti jemanjaji ŵasosekwaga kwakamucisya mwausimu soni kwajamuka, nambo mpaka kuŵe kulemwa kusala kuti ŵajinjile mu ukapolo mu Babulo Jwamkulungwa ligongo lya yeleyi. Mwakulekangana ni yeleyi, jemanjaji ŵamanyililaga ukumu waŵakwete wakulilekanganya ni dini jaunami, soni pajatendekwaga ngondo jandanda japacilambo cosope, jemanjaji ŵaliji ali akopwece yisyesyene mu dini jaunami.—Aŵalanje Luka 12:47, 48.

10. Ana Ŵakulijiganya Baibulo ŵatendaga yatuli pakulosya kuti ŵawuwonaga umi kuŵa wapajika?

¹⁰ Yili yisyene kuti Ŵakulijiganya Baibulo nganapikanicisyaga cenene yayagopolelaga ungajinjilila mu yakutendekwa ya m’cilambo. Nambo jemanjaji ŵamanyililaga cindu cimo cakusosekwa mnope cakuti, Baibulo jikusalekasya kuwulaga ŵandu. M’yoyo, atamose abale ŵane ŵaŵele asilikali pa ngondo jandanda japacilambo cosope, nambo ŵakanaga kuwulaga ŵandu. Ŵane mwa abale ŵaŵakanagawo ŵaŵikaga kusogolo pandaŵi ja ngondojo ni cakulinga cakuti awulajidwe.

11. Ana ŵa boma ŵatesile yatuli paŵayiweni kuti Ŵakulijiganya Baibulo akukana kuwulaga ku ngondo?

¹¹ Satana ŵatumbile mnope ligongo lyakuti abale ŵakanaga kuwulaga pandaŵi ja ngondo. Yakuyicisya yakwe, jwalakwe ŵatendekasisye ‘yipwetesi mwakuŵika lilamusi.’ (Sal. 94:20) Jwamkulungwa jwangondo ku United States, lina lyakwe James Franklin Bell paŵatagulilanaga ni M’bale J. F. Rutherford soni W. E. Van Amburgh ŵajuwulile kuti Dipatimenti ja Malamusi ku United States jasakaga kuŵika lilamusi lyakuti mundu jwakanile kugombela ŵandu ku ngondo awulajidweje. Jwalakwe ŵasalaga ya Ŵakulijiganya Baibulowo. Ligongo lyakutumbila, jwamkulungwa jwangondojo ŵamsalile M’bale Rutherford kuti, “Lilamusi lyeleli nganalitamilikasya ligongo lyakuti pulesidenti jwa ku United States, nganalijiticisya. Nambope tukumanyilila mwampaka tumalanile ni jemanja, soni citumalane namwe kwene!”

12, 13. (a) Ligongo cici acalume ŵa maukumu ŵakwana 8 ŵalamwile kuti atame kundende kwandaŵi jelewu? (b) Ana kutama kwawo kundende kwatendekasisye kuti alece kumpikanila Yehofa? Alondesye.

 ¹² Ŵa boma ŵapatile litala lyakwapela cilango Ŵakulijiganya Baibulowo. M’bale Rutherford, Van Amburgh, soni abale ŵane ŵakwana 6 ŵaŵajimilaga Watch Tower Society ŵataŵidwe. Pakupeleka cilangoco, jwakulamula magambo ŵasasile kuti: “Ŵanduŵa ali ŵakogoya mnope kupunda Asilikali ŵa ku Germany ŵaŵajimucile . . . Jemanjaji nganagamba kunyosyape ŵa boma soni acakulungwakulungwa ŵa asilikali, nambo anyosisyesoni macalici gosope. M’yoyo akusosekwa kupocela cilango cakupweteka mnope.” (Buku jakuti Faith on the March, jaŵalembile A. H. Macmillan, peji 99) Yeleyi yatendekwedi. Ŵakulijiganya Baibulo 8 ŵeleŵa ŵalamwile kuti atame ku ndende mu msinda wa Atlanta, ku Georgia kwandaŵi jelewu. Nambope, pajamasile ngondo, jemanjaji ŵakopwesye ku ndendeko soni magambo gawo gamasile.

¹³ Atamose paŵaliji ku ndende abaleŵa ŵaliji ŵakusimicisya kuya yagakusasala Malemba. Mu cikalata cawo caŵamlembele pulesidenti jwa ku United States pakusaka kuŵenda kuti ŵagopole, abaleŵa ŵasasile kuti, “Malemba gakusatusalila yakusasaka Ambuje kuti, ‘Mkasim’wulaga.’ M’yoyo naga jwalijose jwali mu Likuga lya Ŵakulijiganya Baibulo, soni juŵalipelece kwa Ambuje ngakupikanila mwamele, Ambuje ngasasangalala najo soni cacimjonanga. Pa ligongo lyeleli, jemanjajo ngakusosekwa kuwulaga ŵandu mwamele.” Abaleŵa ŵalimbile mtima mnope kuti amlembele pulesidenti maloŵe gelega. Kusala yisyene, jemanjaji ŵaliji ŵakusimicisya mtima kuti ampikanileje Yehofa.

14. Alondesye kutyocela m’Malemba yayatendekwe kutandila mu 1914 mpaka mu 1919.

¹⁴ Lilemba lya Malaki 3:1-3 likusasala ya ndaŵi jakutandila mu 1914 mpaka cakundanda kwa 1919, jele “ŵanace ŵa Lefi” ŵali Aklistu ŵasagulwe ŵaswejesyedwe. (Aŵalanje.) Pandaŵi jelejo, Yehofa Mlungu, jwali “Ambuje ŵakuwona” pampepe ni Yesu Klistu, jwali “mtenga jwa cilanga” ŵayice m’nyumba ja Mlungu jausimu kukwendela ŵandu ŵaŵatumicilaga mwelemo. Panyuma pakuti Yehofa ŵajamwice soni kwaswejesya, jemanjaji ŵaliji ŵakoseka kupocela undumetume wine. Mu 1919, Yesu ŵasagwile “kapolo jwakulupicika ni jwalunda” kuti apeleceje cakulya causimu ku liŵasa lya cikulupi. (Mat. 24:45) Pandaŵiji, ŵandu ŵa Mlungu ŵagopwece yisyesyene ku Babulo Jwamkulungwa. Kutandila pandaŵi jelejo, ligongo lya umbone mtima wa Yehofa, ŵandu ŵakwe aŵele ali mkulijiganya yejinji yakusasaka jwalakwe yayitendekasisye kuti cinonyelo cawo pa jwalakwe cikuleje. Kusala yisyene, jemanjaji akusangalala mnope ligongo lya majali gapatile! ^[1]

15. Ana mpaka tulosye catuli kuyamicila kwetu ligongo lyakuti twakopwece mu Babulo Jwamkulungwa?

¹⁵ Yili yakusangalasya mnope kopoka mu ukapolo mu Babulo Jwamkulungwa. Cakulinga ca Satana cakumasya Ciklistu cakuwona pacilambo capasi cilepelece. Nambope, tukaliŵalila lisosa lya Yehofa lyatupelele ukotowu. (2 Akoli. 6:1) Ŵandu ŵajinji ŵamitima jambone ali ciŵela mu ukapolo mu dini jaunami. Tukusosekwa twakamucisye kuti akopocemo. Pakujigalila cisyasyo ca abale ŵa m’yaka 100 yipiteyi, kwende tutende yosope yampaka tukombole kwakamucisya ŵandu kopoka mu dini jaunami.