Síijen 1937 tiʼ junpʼéel koljós wa granja naatsʼ tiʼ Tokmak (Kirguistán). In familiaeʼ tu chʼiʼibal kirguís u taal yéetel k-idiomaeʼ kirguís. In taataʼobeʼ j-kolnáaloʼob yéetel bul kʼiin ku meyajoʼob teʼ granjaoʼ. Le máaxoʼob ku meyajoʼoboʼ ku tsʼaʼabal baʼal u jaantoʼob, baʼaleʼ chéen juntéen u boʼotaʼaloʼob ichil junpʼéel año. Teen yéetel in wíitsʼineʼ maʼ chéen chʼaʼabil líiʼsaʼabikoʼon tumen in maamaiʼ. Chéen cinco años binen xook escuela, tumen ooken meyaj bul kʼiin teʼ granjaoʼ.

Teʼ tuʼux kajaʼanoʼon kaʼachoʼ jach ku máansaʼal óotsililiʼ, le oʼolal jach k-kíimsikba meyaj utiaʼal k-náajaltik le bukaʼaj taakʼin ku páajtaloʼ. Ikil k-sen meyajeʼ jach k-kaʼanal. Tin paalileʼ maʼatech in tuklik baʼax ku taal u kʼiin mix baʼaxten kuxaʼanoʼon. Mix juntéen máan tin tuukul wa le u jaajil yoʼolal Jéeoba yéetel le baʼax u tukultmaj utiaʼal wíinikoʼ yaan u kʼexik in kuxtal. Paʼatik in tsikbaltikteʼex bix úuchik u kʼuchul u jaajil tu luʼumil Kirguistán yéetel bix binik u kaʼansaʼal tiʼ tuláakal u mejen kaajiloʼob. Lelaʼ káaj tu xamanil le luʼumilaʼ, le tuʼux líikʼenoʼ.

Tu añoil 1956 ka joʼopʼ u kʼaj óoltaʼal u jaajil yoʼolal Jéeoba tu luʼumil Kirguistán. Baʼaleʼ yaʼab chʼaʼpachtajil aktáantaʼabi. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ táakaʼan u luʼumil Kirguistán ichil le Unión Soviéticaoʼ. Baʼaleʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ maʼ tu yoksubaʼob tiʼ baʼaloʼob yaan yil yéetel politicaiʼ (Juan 18:36). Le oʼolal ilaʼaboʼob bey enemigoʼob tumen le comunistaʼoboʼ, ka chʼaʼpachtaʼaboʼob. Kex beyoʼ béeychaj u kʼuchul tu puksiʼikʼal le máakoʼob le baʼax ku  kaʼansik u Tʼaan Diosoʼ. Le oʼolal junpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob tsʼoʼok in wilik ichil in kuxtaloʼ letiʼe u béeytal le tʼaanoʼobaʼ: «Utiaʼal Dioseʼ tuláakal baʼal jeʼel u páajtaleʼ» (Mar. 10:27).

Le chʼaʼpachtajil tu muʼyajtaj le sukuʼunoʼoboʼ áantajnaj utiaʼal u kʼaj óoltaʼal u jaajil tiʼ tuláakal u luʼumil Kirguistán. ¿Bix úuchik? Siberiaeʼ táakaʼan kaʼach ichil le Unión Soviéticaoʼ, le oʼolal tiʼ ku bisaʼal u enemigoʼob le comunistaʼoboʼ. Yaʼab tiʼ le ku chaʼabloʼoboʼ ku binoʼob Kirguistán. Jujuntúul tiʼ letiʼobeʼ káaj u kaʼanskoʼob u jaajil, jeʼex Emil Yantzen, letiʼeʼ síij Kirguistán tu añoil 1919 yéetel bisaʼab u beet talam meyajoʼob, teʼeloʼ tu kʼaj óoltaj le j-Jaajkunajoʼoboʼ. Emileʼ tu beetuba j-Jaajkunajil yéetel tu añoil 1956, suunaji ka túun pʼáat kajtal Sokuluk, le tuʼux kajaʼanen kaʼachoʼ. Tu añoil 1958 ka anchaj le yáax múuchʼulil Kirguistanoʼ.

Kex junpʼéel año úuchuk lelaʼ, Victor Vintereʼ máan xan kajtal Sokuluk. Le sukuʼunaʼ chúukpaj u yóol u meyajt Dios kex tu muʼyajtaj yaʼab talamiloʼob. Tumen maʼ tu yoksuba tiʼ baʼaloʼob yaan yil yéetel politicaeʼ kaʼatéen kʼaʼal cárcel, cada juntéeneʼ óoxpʼéel jaʼab tu beetiʼ. Ka máan kʼiineʼ kʼaʼal uláakʼ diez años, yéetel cinco años xan kʼaʼal táanxel luʼumil. Kex talamchaj le chʼaʼpachtajiloʼ maʼ xuʼul u yaʼabtal máaxoʼob kʼaj óoltik le u jaajiloʼ.

Tu añoil 1963, kex 160 j-Jaajkunajoʼob yaan Kirguistán. Yaʼabeʼ tiʼ u taal Alemania, Ucrania yéetel Rusiaeʼ. Juntúul tiʼ letiʼobeʼ Eduard Warter, juntúul máax bisaʼab kʼalbil táanxel luʼumil. Letiʼeʼ okjaʼanaj Alemania tu añoil 1924. Tu yáamil 1940 tak 1949, bisaʼab teʼ campo de concentración tumen le naziʼoboʼ, chéen wa jaypʼéel añoseʼ ka tojolchʼintaʼab teʼ luʼumil tumen le comunistaʼob tiʼ le Unión Soviéticaoʼ. Tu añoil 1961, le sukuʼunaʼ bin kajtal tu kaajil Kant, naatsʼ tiʼ in kaajal.

Tu kaajil Kant xaneʼ tiʼ kajaʼan kaʼach juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Elizabeth Fot, letiʼeʼ chuuy ku beetik utiaʼal u kaxtik u kuxtal. Tumen jach jatsʼuts u chuuyeʼ, ku chuyik u nookʼ doctoroʼob, maestroʼob yéetel uláakʼ máakoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼob. Juntúul tiʼ le máax ku chʼaʼ chuuyoʼ, Aksamai Sultanalieva, letiʼeʼ u yatan juntúul máak ku meyaj teʼ fiscalíaoʼ. Juntéen ka bin Aksamai u yil Elizabetheʼ, tu beetaj yaʼab kʼáatchiʼob tiʼ yoʼolal le Bibliaoʼ, jeʼex baʼaxten kuxaʼanoʼon yéetel bix yanil le kimenoʼoboʼ. Elizabetheʼ tu núukajtiʼ yéetel le Bibliaoʼ. Ka máan kʼiineʼ Aksamaieʼ jach tu tsʼáaj u yóol u kʼaʼayt le maʼalob péektsiloʼ.

Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ sukuʼun Nikolai Chimpoesh, ku taal Moldaviaeʼ, tsʼaʼab u beet u superintendenteil tiʼ circuito. Tu beetaj ich óoliʼ treinta años le meyajaʼ. Ku xíimbaltik kaʼach le múuchʼuliloʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ ku nuʼuktik u copiartaʼal le publicacionoʼoboʼ yéetel u tʼoʼoxloʼob. Le autoridadoʼoboʼ tsʼoʼok u yilkoʼob baʼaxoʼob ku beetik kaʼachi, le oʼolal aʼalaʼabtiʼ tumen Eduard Warter: «Kéen kʼáataʼaktech tuʼux k-chʼaʼik le publicacionoʼoboʼ, chéen aʼaltiʼob desde Brooklyn ku túuxtaʼaltoʼon. Tsʼoʼoleʼ pakt u yich u policíail le KGB kéen tʼaanakech tu yéeteloʼ. Maʼ a chaʼik u sajakkúuntikech» (Mat. 10:19).

Chéen jaypʼéel kʼiinoʼob máanakeʼ, ka aʼalaʼab tiʼ Nikolai ka xiʼik tu oficinaʼob le KGB yaan tu kaajil Kantoʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Le policíaoʼ tu kʼáatajten tuʼux k-chʼaʼik le publicacionoʼoboʼ. Teneʼ tin waʼalajtiʼ desde Brooklyn ku túuxtaʼaltoʼon. Letiʼeʼ maʼ tu  kaxtaj baʼax u yaʼaliʼ. Ka tu chaʼaj in bin, maʼ suunaj u kaʼa aʼalten ka xiʼiken teʼ oficinaoʼ». Le sukuʼunoʼob maʼ saajkoʼobaʼ tu kanáantoʼob bix u kʼaʼaytikoʼob u maʼalob péektsilil le Reino tu xamanil Kirguistán, naatsʼ teʼ tuʼux kajaʼanen kaʼachoʼ. Tu añoil 1981 ka tu kanaj u jaajil in familia. Yáax tiʼ Mairambubu, in watan, tsikbaltaʼabi.

Mairambubueʼ tiʼ u taal Naryn, junpʼéel u chan kaajil Kirguistán. Tin kʼaj óoltaj tu yotoch in kiik tu mesil agosto tiʼ 1974. Tsʼoʼok k-beel teʼ kʼiin tin kʼaj óoltoʼ, tumen jach utschaj tin wich.

Tu mesil enero tiʼ 1981, le táan u suut Mairambubu yéetel u maanoʼ, tu yuʼubaj u yaʼalaʼal teʼ autobús le baʼax tin waʼalaj tu káajbal le xookaʼ. Tumen taak u yojéeltik u maasileʼ tu kʼáataj tiʼ le koʼolel bix u kʼaabaʼoʼ yéetel tuʼux kajaʼan. Le koʼoleloʼ tu yaʼaleʼ u kʼaabaʼeʼ Apun, baʼaleʼ maʼ tu tsʼáaj u dirección tiʼiʼ, baʼaxeʼ tu kʼáataj u direccionil k-otoch. Teʼ kʼiinoʼoboʼ prohibirtaʼan u kʼaʼaytaj le j-Jaajkunajoʼoboʼ, le oʼolal jach ku kanáantkubaʼob. Ka kʼuch in watan tin wotocheʼ jach kiʼimak u yóol.

Mairambubueʼ tu yaʼalajten: «Tin wuʼuyaj junpʼéel baʼal jach táaj jatsʼuts. Juntúul koʼoleleʼ tu yaʼalajteneʼ maʼ kun xáantaleʼ mix máak kun kíimil. Tak le tsʼíitsʼik baʼalcheʼoboʼ yaan u suuktaloʼob». Teneʼ tin wuʼuyaj chéen bey junpʼéel cuentoeʼ ka tin waʼalajtiʼ: «Kexiʼ ka taalak u tsikbalttoʼon u maasileʼ».

Tres meses tiʼ leloʼ ka taal u xíimbaltoʼon Apun. Tsʼoʼoleʼ tu xíimbaltoʼon jujuntúul tiʼ le yáax x-Jaajkunajoʼob ku taaloʼob tiʼ le chʼiʼibal kirguisoʼ. Le kiikoʼobaʼ tu kaʼansoʼobtoʼon yaʼab jatsʼuts baʼaloʼob yoʼolal Jéeoba bey xan yoʼolal baʼax u tukultmaj utiaʼal wíinik. Ku meyajtiʼob kaʼach le libro De paraíso perdido a paraíso recobrado. * Tumen chéen junpʼéel libro yaan tu kaajil Tokmakeʼ, anchaj k-copiartik t-kʼabil.

Junpʼéel tiʼ le baʼax yáax kaʼansaʼabtoʼonoʼ letiʼe baʼax ku yaʼalik Génesis 3:15. Le profecíaaʼ yaan u béeykuntaʼal tumen Jesucristo, le Rey yéeyaʼan tumen Diosoʼ. Tumen t-naʼataj tuláakal máak unaj u yojéeltikeʼ, t-chʼaʼtuklaj k-jóokʼol kʼaʼaytaj (Mat. 24:14). Yoʼolal le baʼaxoʼob t-kanaj teʼ Bibliaoʼ, séebaʼan úuchik k-kʼexik k-kuxtal.

Ka binoʼon tiʼ junpʼéel tsʼoʼokol beel tu kaajil Tokmakeʼ, teen yéetel in wataneʼ t-ilajeʼ le  j-Jaajkunajoʼoboʼ maʼ beyoʼob jeʼex u maasil máakoʼoboʼ. Teʼ kʼiinbesajoʼ maʼ uʼukʼ aguardienteiʼ yéetel mix máak baʼateʼelnajiʼ. Jach junpuliʼ maʼ jeʼex u kʼiinbesajil le tsʼoʼokol beeloʼob tuʼux suukaʼan k-bin kaʼachoʼ. Teʼeloʼ le máakoʼoboʼ ku káaltaloʼob, ku sen aʼalikoʼob baʼal yéetel ku beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastak.

Binoʼon xan tiʼ jujunpʼéel muchʼtáambaloʼob tu kaajil Tokmak. Wa maʼ tu kʼáaxal jaʼeʼ ku beetaʼaloʼob ich kʼáax. Le sukuʼunoʼoboʼ u yojloʼob táan k-chʼúuktaʼal tumen le policíaoʼ, le oʼolal mantatsʼ ku tsʼaʼabal juntúul máax kanáantkoʼon. Tu kʼiiniloʼob keʼeleʼ k-muchʼikba kaʼach ichil junpʼéel naj, baʼaleʼ yaan kʼiineʼ ku taal le policía u yil baʼax k-beetkoʼ. Le kʼiin ka okjaʼanajoʼon teʼ río Chu tu mesil julio tiʼ 1982, jach anchaj k-kanáantikba (Mat. 10:16). Jujunpʼíitil úuchik u bin k-muchʼikba teʼ ich kʼáaxoʼ, t-kʼayaj junpʼéel kʼaay, tsʼoʼoleʼ ka máansaʼab u tsoltʼaanil le okjaʼoʼ.

Tu añoil 1987, juntúul sukuʼuneʼ tu yaʼalajten ka xiʼiken in xíimbalt juntúul máak taak u maas kaanbal kajaʼan kaʼach Balykchy. Utiaʼal k-kʼuchul teʼ kaajoʼ kʼaʼabéetchaj k-viajar kanpʼéel horaʼob tiʼ tren. Ka tsʼoʼok k-kʼaʼaytaj wa jaytéeneʼ t-tsʼáaj cuenta yaʼab máak taak u kaanbal tiʼ le Bibliaoʼ. Leloʼ tu tsʼáajtoʼon u páajtalil k-maas xupikba teʼ kʼaʼaytajoʼ.

Teen yéetel Mairambubueʼ jach suukchaj k-bin Balykchy. Tiʼ k-pʼáatal tu jóokʼbal le semanaʼoboʼ, k-jóokʼol kʼaʼaytaj yéetel k-beetik le muchʼtáambaloʼoboʼ. Séebaʼan úuchik u kʼaʼabéettal k-bisik yaʼab publicacionoʼob, le oʼolal k-biskoʼob tiʼ junpʼéel mishok, lelaʼ junpʼéel costal tuʼux ku bisaʼal papas. Le kaʼapʼéel mishok k-biskoʼ istikyaj u chukik utiaʼal le mesoʼ. Kéen xiʼikoʼon teʼ tren yéetel kéen suunakoʼonoʼ k-kʼaʼaytik le maʼalob péektsil tiʼ le máakoʼoboʼ.

Tu añoil 1995, ocho años káajak k-bin tu kaajil Balykchyeʼ, ka anchaj junpʼéel múuchʼuliliʼ. Utiaʼal k-bin kʼaʼaytajeʼ yaʼab xuup k-beetik kaʼachi. ¿Bix túun t-beetil wa óoliʼ minaʼantoʼon taakʼin? Áantaʼaboʼon tumen juntúul sukuʼun. Jéeobaeʼ u yojel k-tsʼíiboltik k-xupikba teʼ kʼaʼaytajoʼ, le oʼolaleʼ tu jeʼekʼabtajtoʼon «u [ventanailoʼob] kaʼan» (Mal. 3:10). U jaajileʼ utiaʼal Jéeobaeʼ tuláakal baʼal ku páajtal.

Tsʼaʼaben in beet in ancianoil teʼ múuchʼulil tu añoil 1992. Teen le yáax anciano anchaj tiʼ le chʼiʼibal kirguís tu luʼumil Kirguistanoʼ. Teʼ múuchʼulil yaan tu kaajil Tokmakoʼ anchaj u páajtalil k-maas xupikba k-meyajt Jéeobaiʼ. Béeychaj k-xokik le Biblia yéetel yaʼab táankelmoʼob ku taaloʼob tiʼ le chʼiʼibal kirguís tu escuelaʼoboʼ. Juntúul tiʼ le táankelmoʼoboʼ táakaʼan ichil le Comité tiʼ Sucursaloʼ, uláakʼ kaʼatúuleʼ precursor especialoʼob. Béeychaj xan k-áantik uláakʼoʼob teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ. Tu yookbal 1990, chéen ich ruso yaan le publicacionoʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ le muchʼtáambaloʼoboʼ ich ruso ku beetaʼal. Baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ joʼopʼ u yaʼabtal le sukuʼunoʼob tʼanik le idioma kirguisoʼ, le oʼolal tin waʼalajtiʼob jeʼel in traducirtiktiʼob le baʼax ku kaʼansaʼaloʼ. Leloʼ áantajnaj utiaʼal u maas naʼatkoʼob u jaajil.

Teen yéetel Mairambubueʼ yaʼab tiempo k-máansik utiaʼal k-kaʼansik k-paalal. K-biskoʼob kʼaʼaytaj  bey xan teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ. Ka tu tsʼáaj 12 años tiʼ Gulsayra, k-hijaeʼ, uts tu tʼaan u tsikbaltik tiʼ le máakoʼob ku yilik teʼ bejoʼob baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ. K-paalaleʼ uts tu tʼaan u kankoʼob de memoriail yaʼab tekstoʼob. K-paalal yéetel k-áabiloʼobeʼ jach yaʼab meyaj ku beetkoʼob teʼ múuchʼuliloʼ. Tiʼ le 9 k-paalal yéetel le 11 k-áabiloʼob kuxaʼanoʼoboʼ, 16 u túulaloʼobeʼ ku meyajtikoʼob Jéeoba wa ku binoʼob muchʼtáambal yéetel u taataʼob.

Le sukuʼunoʼob káaj u kʼaʼaytajoʼob naatsʼ teʼ tuʼux kajaʼanoʼon tu añoil 1956, jeʼel u kiʼimaktal u yóoloʼob wa ka u yiloʼob tuláakal le kʼeexoʼob tsʼoʼok u yantaloʼ. Desde tu añoil 1990, ku chaʼabal k-kʼaʼaytaj yéetel k-beetik nukuch muchʼtáambaloʼob.

Tu añoil 1991, teen yéetel in wataneʼ binoʼon Kazajistán, tu kaajil Alma-Atá (bejlaʼeʼ Almaty); letiʼe yáax úuchik k-bin tiʼ junpʼéel nojoch asambleaoʼ. Tu añoil 1993, anchajtoʼon le yáax asamblea teʼ Kirguistanoʼ; beetaʼab tu kaajil Biskek, teʼ Estadio Spartakoʼ. Le sukuʼunoʼoboʼ junpʼéel semana tu bisajtiʼob u limpiarkoʼob le estadiooʼ. Le máax kanáantikoʼ jach jaʼakʼ u yóol yoʼolal le baʼax beetaʼaboʼ, ka tu yaʼalaj maʼ ken u cobrart ikil u meyajtoʼon.

Tu añoil 1994, jóoʼsaʼab le yáax publicación ichil le idioma kirguisoʼ. Bejlaʼeʼ tu najil Betel yaan Biskek ku traducirtaʼal le publicacionoʼob teʼ idioma jeʼeloʼ. Tsʼoʼoleʼ desde tu añoil 1998, u autoridadiloʼob Kirguistaneʼ tu kʼamoʼob u j-jaajkunajoʼob Jéeoba bey junpʼéel religioneʼ. Bejlaʼeʼ maas tiʼ cinco mil j-kʼaʼaytajoʼob yaniʼ, 83 múuchʼuliloʼob yéetel 25 grupoʼob ichil u idiomail chino, inglés, kirguís, ruso, señas ruso, turco, uigur yéetel uzbeko. Kex jejeláas bix likʼaʼanil le sukuʼunoʼoboʼ, bejlaʼeʼ junmúuchʼ u meyajtikoʼob Jéeoba. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ chéen yéetel u páajtalil Jéeoba tsʼoʼok u béeytal le nukuch kʼeexoʼobaʼ.

Jéeobaeʼ tu kʼexaj in kuxtal. Líikʼen ichil junpʼéel familia óotsil, tumen chéen j-kolnáaloʼon, tsʼoʼoleʼ chéen cinco años binen xook escuela. Kex beyoʼ Jéeobaeʼ tsʼoʼok u tsʼáaikten u páajtalil in beetik in ancianoil teʼ múuchʼuliloʼ yéetel in kaʼansik le jatsʼuts baʼaxoʼob ku yaʼalik le Biblia tiʼ máaxoʼob maas kaʼanchajaʼan u xookoʼob tiʼ tenoʼ. U jaajileʼ Jéeobaeʼ ku yáantik máak utiaʼal u beetik tak baʼax ku tuklik maʼ tu béeytal. Tuláakal le baʼaxoʼob tsʼoʼok in wilik ichil in kuxtaloʼ ku péeksiken utiaʼal ka seguernak in tʼaan tiʼ Jéeoba, le Dios «tuláakal baʼal jeʼel u páajtal» u beetkoʼ (Mat. 19:26).