Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

Mo Ná Hemi Kɛ Yemi Nɛ Mi Wa Ngɛ Matsɛ Yemi ɔ Mi

Mo Ná Hemi Kɛ Yemi Nɛ Mi Wa Ngɛ Matsɛ Yemi ɔ Mi

“Hemi kɛ yemi ji níhi nɛ wa ngɛ blɔ hyɛe ɔ a nɔ mi mami.”—HEBRI BI 11:1.

1, 2. Mɛni ma ha nɛ wa ma ná nɔ mi mami kaa Mawu maa gu Matsɛ Yemi ɔ nɔ kɛ ha e yi mi nɛ e to ngɛ adesahi a he ɔ nɛ ba mi, nɛ mɛni he je? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ni kasemi ɔ sisije ɔ.)

AKƐNƐ wa ji Yehowa Odasefohi he je ɔ, waa kɛ kã fiɛɛɔ kɛ haa nihi kaa Mawu Matsɛ Yemi ɔ pɛ ji nɔ́ nɛ ma tsu wa haomihi a he ní kɛ ha wɔ. Se anɛ wa ngɛ nɔ mi mami niinɛ kaa Matsɛ Yemi ɔ ngɛ nitsɛnitsɛ, nɛ kɛ gu Matsɛ Yemi ɔ nɔ ɔ, Mawu yi mi tomi maa ba mi lo? Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ Matsɛ Yemi ɔ mi ɔ?Hebri Bi 11:1.

2 Yehowa maa gu Mesia Matsɛ Yemi ɔ nɔ kɛ ha e yi mi nɛ e to ngɛ adesahi a he ɔ nɛ ba mi. Yehowa pɛ ji nɔ nɛ e sa kaa e ye adebɔ níhi a nɔ. Lɛ nɛ e to Matsɛ Yemi ɔ sisi, enɛ ɔ he ɔ, Matsɛ Yemi ɔ maa hi si daa. Mɛnɔ ji Matsɛ ngɛ Matsɛ Yemi nɛ ɔ nya? Mɛnɔmɛ maa piɛɛ Matsɛ nɛ ɔ he kɛ ye nɔ? Mɛnɔmɛ a nɔ a maa ye? Yehowa kɛ ni komɛ so somi komɛ. Somi nɛ ɔmɛ kɔɔ Matsɛ Yemi ɔ he. E Bi Yesu Kristo hu kɛ ni komɛ so kɛ kɔ Matsɛ Yemi ɔ he. Ke wa susu somi nɛ ɔmɛ a he ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa maa na bɔ nɛ Yehowa yi mi tomi maa ba mi ha. Jehanɛ se  hu ɔ, e ma ha nɛ wa ma ná nɔ mi mami kaa Matsɛ Yemi ɔ se be poe gblegbleegble.Kane Efeso Bi 2:12.

3. Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ kɛ ní kasemi nɛ nyɛɛ enɛ ɔ se ɔ mi?

3 A tu somi kakaaka ekpa nɛ kɔɔ Mesia Matsɛ Yemi ɔ nɛ Yesu Kristo ji e nya dalɔ ɔ he munyu ngɛ Baiblo ɔ mi. Somi nɛ ɔmɛ ji, (1) somi nɛ Mawu kɛ Abraham so, (2) Mlaa somi ɔ, (3) somi nɛ Mawu kɛ David so, (4) somi nɛ Mawu kɛ Yesu so kaa Yesu maa ye osɔfo kaa Melkizedek, (5) somi ehe ɔ, kɛ (6) Matsɛ Yemi ɔ he somi ɔ. Nyɛ ha nɛ wa susu bɔ nɛ somi ɔmɛ eko tsuaa eko kɔɔ Matsɛ Yemi ɔ he ha a he nɛ waa hyɛ. Jehanɛ se hu ɔ, wa ma susu bɔ nɛ somi ɔmɛ eko tsuaa eko ma ha nɛ Mawu yi mi nɛ e to ngɛ zugba a kɛ adesahi a he ɔ maa ba mi ha a he.—Hyɛ daka nɛ e yi ji,  “Bɔ Nɛ Mawu Ma Plɛ Kɛ Tsu E Yi Mi Tomi He Ní Ha.”

SI WOMI KO NƐ TSƆƆ BƆ NƐ MAWU YI MI TOMI MA PLƐ KƐ BA MI HA

4. Kaa bɔ nɛ a tsɔɔ ngɛ Mose Kekleekle Womi ɔ mi ɔ, mɛni munyuhi Yehowa tu kɛ kɔ adesahi a he?

4 Yehowa dla zugba a konɛ adesahi nɛ a nyɛ nɛ a hi nɔ. Lɔ ɔ se ɔ, Mawu tu munyuhi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ: (1) Ma bɔ adesahi kaa bɔ nɛ imi Mawu ɔ i ngɛ ɔ. (2) Adesahi ma fɔ, nɛ zugba a nɔ tsuo ma hyi tɔ kɛ dali, nɛ a maa pee zugba a paradeiso. (3) E sɛ nɛ adesahi nɛ a ye tso nɛ haa nɔ leɔ kpakpa kɛ yayami ɔ yiblii. (1 Mose 1:26, 28; 2:16, 17) Munyu etɛ nɛ ɔmɛ nɛ Mawu tu ɔ, ha nɛ wa le Mawu yi mi nɛ e to kɛ ha adesahi kɛ zugba a. Ke jã a, lɛɛ mɛni he je mɔ nɛ Mawu kɛ ni komɛ so somihi ɔ?

5, 6. (a) Mɛni Satan pee konɛ e kɛ tsi Mawu yi mi tomi nya? (b) Kɛ Yehowa tsu e hɛ mi atua nɛ a tsɔ ngɛ Eden ɔ he ní ha kɛɛ?

5 Satan te si kɛ wo Mawu kɛ e yi mi tomi ɔ. E bɔ mɔde kaa e ma ha nɛ  adesahi nɛ a gbo Mawu nɔ tue. Enɛ ɔ he ɔ, e sisi Hawa nɛ e ye tso nɛ haa nɔ leɔ kpakpa kɛ yayami ɔ yiblii ɔ eko. (1 Mose 3:1-5; Kpojemi 12:9) Jã nɛ Satan pee ɔ tsɔɔ kaa e te si kɛ wo he blɔ nɛ Mawu ngɛ kaa lɛ nɛ e sa kaa e ye níhi nɛ e bɔ ɔ a nɔ ɔ. Pee se ɔ, Satan po adesahi hu a nya nɛ e tsɔɔ kaa níhi nɛ adesahi náa kɛ jeɔ Mawu ngɔ ɔ he je nɛ a jaa Mawu ngɛ.Hiob 1:9-11; 2:4, 5.

6 Kɛ Yehowa ma plɛ kɛ tsu sane nɛ ɔ he ní ha kɛɛ? Jinɛ e ma nyɛ ma kpata atua tsɔli ɔmɛ a hɛ mi. Se ke Mawu pee jã a, e yi mi nɛ e to kaa Adam kɛ Hawa nɛ a fɔ bimɛ nɛ a hyi zugba a nɔ tsuo ɔ be mi bae. Enɛ ɔ he ɔ, Yehowa kpataa we atua tsɔli ɔmɛ a hɛ mi. Mohu ɔ, e gba gbami ngua ko kɛ fɔ si. Lɔ ɔ ji Eden si womi ɔ nɛ. Si nɛ ɔ nɛ Mawu wo ɔ ma nɔ mi kaa nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ e de kɛ kɔ zugba a kɛ adesahi a he ɔ maa ba mi.Kane 1 Mose 3:15.

Eden si womi ɔ ma nɔ mi kaa nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ Mawu de kɛ kɔ zugba a kɛ adesahi a he ɔ maa ba mi

7. Mɛni Eden si womi ɔ ha nɛ wa le kɛ kɔ sinɔ ɔ kɛ e nina a he?

7 Kɛ gu si nɛ Mawu wo ngɛ Eden ɔ nɔ ɔ, e bu sinɔ ɔ, nɛ ji Satan Abosiami, kɛ e nina a, nɛ ji nihi tsuo nɛ a fĩ e se, nɛ a kua Mawu nɔ yemi ɔ gbenɔ fɔ. Mawu ha yo ɔ nina a he wami kaa e kpata atua tsɔli ɔmɛ a hɛ mi. Enɛ ɔ he ɔ, si nɛ Mawu wo ngɛ Eden ɔ, ha nɛ wa na kaa a ma kpata Satan hɛ mi, nɛ a ma je haomihi nɛ Satan kɛ ba a tsuo kɛ je. Jehanɛ se hu ɔ, si nɛ ɔ nɛ Mawu wo ɔ tsɔɔ bɔ nɛ Mawu ma plɛ kɛ tsu enɛ ɔ he ní ha.

8. Mɛni wa ma nyɛ ma de ngɛ yo ɔ kɛ e nina a he?

8 Mɛnɔ maa pee yo ɔ nina a? E sa nɛ yo ɔ nina a nɛ pee hiɔwe bɔfo. Mɛni he je? Ejakaa yo ɔ nina a ma “kpata” Satan, nɛ lɛ hu e ji hiɔwe bɔfo ɔ hɛ mi. (Hebri Bi 2:14) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ yo ɔ nɛ ma fɔ nina a nɛ pee mumi mi adebɔ nɔ́ ko. Ngɛ Eden si womi ɔ se maa pee jeha 4,000 ɔ, sinɔ ɔ kɛ e nina a, a he ba hiɛ babauu, se yo ɔ kɛ e nina a lɛɛ, nɔ ko li a mi tso. Se ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, Yehowa kɛ nihi slɔɔtoslɔɔtohi so somihi fuu. Somi nɛ ɔmɛ tsɔɔ nɔ nɛ maa pee nina a, kɛ bɔ nɛ Mawu ma plɛ kɛ tsu ní yayahi nɛ Satan atua tsɔmi ɔ ngɔ kɛ ba a he ní ha.

SOMI KO HA NƐ WA LE NINA A MI TSO

9. Mɛni somi nɛ Mawu kɛ Abraham so, nɛ mɛni be somi nɛ ɔ je ní tsumi sisi?

9 Ngɛ Eden si womi ɔ se maa pee jeha 2,000 ɔ, Yehowa de Abraham kaa e je e ma nɛ ji Ur ɔ mi kɛ ho Kanaan zugba a nɔ ya. (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 7:2, 3) Mawu de lɛ ke: “Jee o zugba a nɔ, kɛ o ma a mi, kɛ o weku li a ngɔ kɛ ya zugba nɛ ma tsɔɔ mo ɔ nɔ. Ma ha mo nina babauu, nɛ a maa pee je ma agbo. Ma gbaa mo, nɛ ma ha o ma he biɛ, nɛ a maa gu o nɔ kɛ gbaa nihi babauu. Nihi nɛ gbaa mo ɔ, ma gbaa mɛ. Se ni nɛmɛ nɛ gbiɛɛ  mo ɔ, imi hu ma gbiɛ mɛ. O nɔ ma gu kɛ gbaa je ma amɛ tsuo.” (1 Mose 12:1-3) A tsɛɛ si nɛ ɔ nɛ Mawu wo Abraham ɔ ke somi nɛ Mawu kɛ Abraham so. Wa li jeha pɔtɛɛ nɛ Yehowa kɛ Abraham so somi nɛ ɔ. Se somi ɔ je ní tsumi sisi ngɛ jeha 1943 ɔ mi loko a fɔ Kristo. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, Abraham ye jeha 75. E je Haran, nɛ e po Yufrate Pa a.

10. (a) Mɛni Abraham pee kɛ tsɔɔ kaa e ngɛ hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ si nɛ Mawu wo lɛ ɔ mi? (b) Mɛni ji ní komɛ nɛ Yehowa je kpo bɔɔbɔɔbɔɔ nɛ kɔɔ yo ɔ nina a he?

10 Yehowa tĩ somi nɛ e kɛ Abraham so ɔ mi si abɔ. Be tsuaa be nɛ Yehowa maa pee jã a, e tsɔɔ Abraham níhi a mi fitsofitso. (1 Mose 13:15-17; 17:1-8, 16) Abraham ngɛ hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ si nɛ Mawu wo lɛ ɔ mi hluu kaa e suɔ nɛ e ngɔ e binyumu nɛ e fiɛ we e he ɔ kɛ sã afɔle ha Mawu. Enɛ ɔ ha nɛ Yehowa ma nɔ mi kɛ ha lɛ kaa si nɛ e wo lɛ ɔ maa ba mi kokooko. (Kane 1 Mose 22:15-18; Hebri Bi 11:17, 18.) Benɛ somi nɛ Mawu kɛ Abraham so ɔ je ní tsumi sisi ɔ, bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, Yehowa je ní komɛ nɛ a he hia nɛ kɔɔ yo ɔ nina a he ɔ kpo kɛ tsɔɔ nihi. Mawu tsɔɔ kaa nina a maa je Abraham weku ɔ mi, nihi fuu maa piɛɛ nina a he, nina a kɛ nihi nɛ maa piɛɛ e he ɔ ma sɔmɔ kaa matsɛmɛ, a ma kpata Mawu he nyɛli tsuo a hɛ mi, nɛ adesahi fuu maa gu a nɔ kɛ ná jɔɔmi.

Abraham ngɛ hemi kɛ yemi wawɛɛ kaa Mawu si womi ɔmɛ maa ba mi (Hyɛ kuku 10)

11, 12. Ngɛ mɛni blɔ nɔ Baiblo ɔ tsɔɔ kaa somi nɛ Mawu kɛ Abraham so ɔ ma ná mi bami ngua, nɛ mɛni se wa ma ná ngɛ mi?

11 Somi nɛ Mawu kɛ Abraham so ɔ ba mi benɛ Abraham nina a nine su Si Womi Zugba a nɔ ɔ. Se Baiblo ɔ tsɔɔ kaa pee se ɔ, a nine maa su jɔɔmi kpa ko nɔ. Lɔ ɔ maa pee jɔɔmi ngua nitsɛnitsɛ. (Galatia Bi 4:22-25) Bɔfo Paulo tsɔɔ nya kaa Yesu Kristo ji nina titli nɛ je kpo ngɛ Abraham weku ɔ mi ɔ nɛ. Ni kpahi hu maa piɛɛ nina a he. Mɛ ji Kristofohi nɛ a pɔ mɛ nu, nɛ a yibɔ ji, 144,000 ɔ nɛ. (Galatia Bi 3:16, 29; Kpojemi 5:9, 10; 14:1, 4)  Yo ɔ nɛ a wo e ta ngɛ Eden si womi ɔ mi ɔ daa si kɛ ha Mawu sɔmɔli nɛ a ngɛ hiɔwe. A tsɛɛ yo nɛ ɔ ke ‘hiɔwe Yerusalem.’ A ji hiɔwe bɔfohi anɔkualetsɛmɛ. (Galatia Bi 4:26, 31) Kaa bɔ nɛ Mawu tsɔɔ ngɛ somi nɛ e kɛ Abraham so ɔ mi ɔ, yo ɔ nina a maa jɔɔ adesahi kɛ ya neneene.

12 Somi nɛ Mawu kɛ Abraham so ɔ, ma nɔ mi kaa hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ se be poe gblegbleegble. Somi nɛ ɔ hu bli blɔ kɛ ha Matsɛ ɔ, kɛ nihi nɛ a maa piɛɛ e he kɛ ye nɔ ɔ konɛ a da Matsɛ Yemi ɔ nya. (Hebri Bi 6:13-18) Mɛni be somi nɛ ɔ se maa po? A tsɔɔ ngɛ 1 Mose 17:7 ɔ kaa somi nɛ ɔ “maa pee neneene somi.” Somi nɛ ɔ maa hi si kɛ yaa si Matsɛ Yemi ɔ ma kpata Mawu he nyɛli a hɛ mi, nɛ e maa jɔɔ adesahi tsuo nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ. (1 Korinto Bi 15:23-26) Jɔɔmi nɛ ɔ se be poe gblegbleegble. Somi nɛ Mawu kɛ Abraham so ɔ ma nɔ mi kaa Yehowa yi mi nɛ e to kaa adesahi nɛ a peeɔ nɔ́ nɛ da a nɛ a “hyi zugba a tsuo” nɔ ɔ maa ba mi.1 Mose 1:28.

SOMI KO NƐ MA NƆ MI KAA MATSƐ YEMI Ɔ MAA HI SI KƐ YA NENEENE

13, 14. Somi nɛ Mawu kɛ David so ɔ ma mɛni nɔ mi?

13 Si nɛ Mawu wo ngɛ Eden ɔ, kɛ somi nɛ e kɛ Abraham so ɔ ha nɛ wa na kaa a to Yehowa nɔ yemi ɔ sisi ngɛ dami sane yemi nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, Mawu to Mesia Matsɛ Yemi ɔ hu sisi kɛ fɔ dami sane yemi nɔ. (La 89:14) Anɛ Mesia Matsɛ Yemi ɔ ma puɛ ligbi ko lo? Anɛ be ko maa su nɛ matsɛ yemi kpa ko ma ba da Matsɛ Yemi nɛ ɔ nane mi lo? Mawu kɛ nɔ ko hu so somi ko kɛ tsɔɔ kaa e be bae jã kɔkɔɔkɔ.

Mesia nɔ yemi ɔ be puɛe gblegbleegble, nɛ wa ma ná he se hu kɛ ya neneene

14 Yehowa kɛ Matsɛ David nɛ hi si ngɛ blema Israel ɔ so somi ko. A tsɛɛ somi nɛ ɔ ke somi nɛ Mawu kɛ David so. (Kane 2 Samuel 7:12, 16.) Yehowa wo David si kaa Mesia a maa je e weku ɔ mi. (Luka 1:30-33) Yehowa tu weku nɛ a ma fɔ Mesia a ngɛ mi ɔ he munyu fitsofitso. Yehowa tsɔɔ kaa David nina nɛ ɔ ji “nɔ nɛ e sa” kaa e ye Matsɛ ngɛ Mesia Matsɛ Yemi ɔ nya. (Ezekiel 21:25-27) David matsɛ yemi ɔ maa hi si kɛ ya neneene, ejakaa Yesu nɛ ji David nina a ‘maa hi si kɛ maa ya neneene, nɛ e matsɛ yemi ɔ hu maa hi si be abɔ nɛ pu ngɛ hiɔwe ɔ.’ (La 89:34-37) Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Mesia nɔ yemi ɔ be puɛe gblegbleegble, nɛ wa ma ná he se hu kɛ ya neneene!

OSƆFO YEMI HE SOMI

15-17. Ngɛ somi nɛ Mawu kɛ Yesu so kaa Yesu maa ye osɔfo kaa Melkizedek ɔ nya a, mɛni ní tsumi kpa ko hu nɛ nina a ma tsu, nɛ mɛni he je?

15 Somi nɛ Mawu kɛ Abraham so ɔ, kɛ somi nɛ Mawu kɛ David so ɔ, ma nɔ mi kaa yo ɔ nina a maa ye matsɛ. Se loko jɔɔmi nɛ adesahi ma ná a maa pi si ɔ, e he maa hia nɛ nina a nɛ e pee nɔ́ kpa ko hulɔ. E he maa hia  nɛ nina a nɛ sɔmɔ hu kaa osɔfo. Osɔfo pɛ lɛ e ma nyɛ maa sã afɔle kɛ ha adesahi konɛ a ye a he ngɛ yayami he, nɛ a ba piɛɛ Yehowa we anɔkuale sɔmɔli nɛ a ngɛ hiɔwe kɛ zugba a nɔ ɔ a he. Bɔ nɛ pee nɛ nina a nɛ sɔmɔ kaa osɔfo ɔ, Yehowa kɛ Yesu so somi ko. Lɔ ɔ ji, somi nɛ Mawu kɛ Yesu so kaa Yesu maa ye osɔfo kaa Melkizedek ɔ nɛ.

16 Mawu ha nɛ Matsɛ David le kaa lɛ Mawu ɔ nitsɛ kɛ Yesu maa so somi ko. Jamɛ a somi ɔ tsɔɔ níhi enyɔ nɛ Yesu maa pee. Kekleekle ɔ, Yesu maa ‘hi si ngɛ Mawu hiɔ nɔ,’ nɛ Mawu ma ha lɛ he wami konɛ e kɛ ye e he nyɛli ɔmɛ a nɔ kunimi. Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, Yesu maa ye ‘osɔfo kɛ ya neneene kaa Melkizedek.’ (Kane La 110:1, 2, 4.) Mɛni he je nɛ Yesu maa ye ‘osɔfo kaa Melkizedek’ ɔ? Loko Abraham nina a nine maa su Si Womi Zugba a nɔ ɔ, Melkizedek ye tsɛ ngɛ Salem ma a mi, nɛ e ji “Mawu Ope ɔ we osɔfo” hulɔ. (Hebri Bi 7:1-3) Yehowa nitsɛ nɛ e hla lɛ kaa e sɔmɔ kaa matsɛ kɛ osɔfo. Loko a fɔ Yesu ɔ, Melkizedek pɛ ji nɔ nɛ e sɔmɔ kaa matsɛ kɛ osɔfo tsuo. Jehanɛ se hu ɔ, akɛnɛ ngɛ Melkizedek se ɔ, nɔ kpa ko sɔmɔ we kaa osɔfo kɛ matsɛ he je ɔ, wa ma nyɛ ma de ke e ji ‘osɔfo kɛ yaa neneene.’

Mawu gu somi nɛ e kɛ Yesu so kaa Yesu maa ye osɔfo kaa Melkizedek ɔ nɔ kɛ hla Yesu kaa e sɔmɔ kaa osɔfo

17 Mawu gu somi nɛ ɔ nɔ kɛ hla Yesu kaa e sɔmɔ kaa osɔfo. Yesu ‘maa ye osɔfo kɛ ya neneene kaa Melkizedek.’ (Hebri Bi 5:4-6) Somi nɛ ɔ tsɔɔ heii kaa Yehowa ma nɔ mi kaa e maa gu Mesia Matsɛ Yemi ɔ nɔ kɛ ha nɛ e yi mi nɛ e to ngɛ adesahi kɛ zugba a he ɔ nɛ ba mi.

A TO MATSƐ YEMI Ɔ SISI KƐ FƆ SOMIHI A NƆ

18, 19. (a) Kɛ somi ɔmɛ nɛ wa susu a he ɔ kɔɔ Matsɛ Yemi ɔ he ha kɛɛ? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ nyɛɛ se ɔ mi?

18 Amlɔ nɛ ɔ, wa na bɔ nɛ somi ɔmɛ eko tsuaa eko kɔɔ Mesia Matsɛ Yemi ɔ he ha. Somi nɛ ɔmɛ ha nɛ wa na kaa Matsɛ Yemi ɔ se be poe gblegbleegble. Eden si womi ɔ ma nɔ mi kaa Yehowa maa gu yo ɔ nina a nɔ kɛ ha nɛ e yi mi nɛ e to ngɛ zugba a kɛ adesahi a he ɔ nɛ ba mi. Somi nɛ Mawu kɛ Abraham so ɔ tsɔɔ nɔ nɛ ma ba pee nina a, kɛ ní tsumi nɛ e ma ba tsu.

19 Somi nɛ Mawu kɛ David so ɔ hu tsɔɔ weku mi nɛ Mesia a maa je kɛ ba a mi fitsofitso. Jamɛ a somi ɔ hu ha Yesu he blɔ kaa e ye zugba a nɔ kɛ ya neneene. Somi nɛ Mawu kɛ Yesu so kaa Yesu maa ye osɔfo kaa Melkizedek ɔ ma nɔ mi kaa nina a ma sɔmɔ kaa osɔfo. Se pi Yesu pɛ nɛ e maa ye bua adesahi konɛ a ye mluku. Mawu ngɛ ni kpa komɛ hu hlae konɛ a sɔmɔ kaa matsɛmɛ kɛ osɔfohi. Jije jamɛatsɛmɛ ɔmɛ je? Wa ma susu sane bimi nɛ ɔ he ngɛ ní kasemi nɛ nyɛɛ se ɔ mi.