Bemba wa mulilo emininako ukonaulwa umuyayaya. E cimo na Gehena, lelo helo yapusanako, pantu yena ni nshiishi uko abantunse bashiikwa.

Te bemba wa cine cine

 Amalembo ya mu Baibolo yasano ayalanda pali “bemba wa mulilo” yalanga ukuti te bemba ya cine, lelo ya mampalanya fye. (Ukusokolola 19:20; 20:​10, 14, 15; 21:8) Ifi twalalandapo fikapooswa muli bemba wa mulilo:

•   Satana. (Ukusokolola 20:10) Apo Satana Kaseebanya mupashi, te kuti apye mu mulilo.​—Ukufuma 3:2; Abapingushi 13:20.

•   Imfwa. (Ukusokolola 20:14) Imfwa te cintu pa kuti ipye, lelo imininako ukukanabako nelyo ukukanaba no mweo. (Lukala Milandu 9:​10) Imfwa te kuti bayoce.

•   “Iciswango” na “kasesema wa bufi.” (Ukusokolola 19:20) Apo ifi fimpashanya fye, kanshi kuti twatila bemba iyo fipooswamo te bemba ya cine cine.​—Ukusokolola 13:​11, 12; 16:13.

Emininako ukonaulwa umuyayaya

 Baibolo itila bemba wa mulilo “ni mfwa ya cibili.” (Ukusokolola 20:14; 21:8) Imfwa ya kubalilapo iyo Baibolo yalandapo, ni ilya iyaisa pa mulandu wa lubembu lwa kwa Adamu. Abafwa pa mulandu wa ulu ulubembu kuti babuushiwa, na kuba Lesa akafumyapo iyi imfwa.​—1 Abena Korinti 15:​21, 22, 26.

 Bemba wa mulilo emininako imfwa imbi, ne yi ni mfwa ya cibili. Nangu ca kutila abafwa iyi imfwa nabo balaleka ukuba no mweo, yalipusanako pantu Baibolo itila abafwa imfwa ya cibili tabakabuushiwe. Ku ca kumwenako, Baibolo itila Yesu alikwata “amakii ya mfwa na ya ku nshiishi.” Ici cilanga ukuti alikwata amaka ya kulubula abantu ku mfwa iyo ulubembu lwa kwa Adamu lwaleta. (Ukusokolola 1:​18; 20:13) Lelo takwaba uwakwata amakii ya kuli bemba wa mulilo, na Yesu kumo takwata. Uyu bemba wa mulilo emininako ukonaulwa umuyayaya.​—2 Abena Tesalonika 1:9.

Bemba wa Mulilo e cimo no Mupokapoka wa Hinomu

 Gehena (mu ciGriki ati geʹen·na) yalumbulwa imiku 12 mu Baibolo. Nayo ine imininako ukonaulwa umuyayaya. Nangu ca kutila amaBaibolo yambi yapilibula Gehena ati helo, Gehena yalipusana sana na helo (mu ciHebere sheʼohlʹ, mu ciGriki haiʹdes).

 Ishiwi lya kuti “Gehena” lipilibula ukuti “Umupokapoka wa Hinomu,” uwali ku nse ya musumba wa Yerusalemu. Muli uyu umupokapoka e mo abaleikala mu Yerusalemu balepoosa ifisooso. Lyonse mwaleba umulilo uwaleoca ifyo balepoosamo; ne mititi yalebamo yalelya fyonse ifishalepya ku mulilo.

 Yesu alandile pali Gehena ukuti imininako ukonaulwa kwa muyayaya. (Mateo 23:33) Atile mu Gehena “imititi taifwa no mulilo taushima.” (Marko 9:​47, 48) E ico alandile pa fyo Umupokapoka wa Hinomu wali na pa busesemo bwaba pali Esaya 66:​24, ubutila: “Bakaya no kulolesha pa fitumbi fya bantu abalemembukila; pantu imititi iikaba pali bena tayakafwe e lyo no mulilo wabo tawakashime.” Ico Yesu alelandapo, te kukandwa fye, lelo konaulwa umuyayaya. Te ba mweo abo umulilo ukoca kabili imititi tayakalye aba mweo, lelo bantu abafwa.

 Baibolo tayalandapo ukuti abaya mu Gehena bakafumamo. “Bemba wa mulilo” na “Gehena wa mulilo” fyonse fimininako ukonaulwa umuyayaya.​—Ukusokolola 20:​14, 15; 21:8; Mateo 18:9.

Umo ‘ukucululuka akasuba no bushiku pe na pe’ kwalola

 Nga ca kutila umulilo wa pe wimininako ukonaulwa, mulandu nshi Baibolo ilandila ukuti Satana Kaseebanya, iciswango na kasesema wa bufi “bakalacululuka akasuba no bushiku pe na pe”? (Ukusokolola 20:10) Moneni ifintu 4 ifilanga ukuti uku ukucululuka, kucululuka kwa mampalanya fye:

1.   Pa kuti Satana akacululuke ku ciyayaya, ninshi afwile ukubako umuyayaya. Lelo Baibolo itila akonaulwa, takatwalilile ukubako.​—AbaHebere 2:​14.

2.   Umweo wa muyayaya bupe ukufuma kuli Lesa, tawabelako ukulungulusha abantu.​—Abena Roma 6:​23.

3.   Iciswango na kasesema wa bufi fimpashanya fye, te fintu ifyo Lesa engooca.

4.   Ifyo Baibolo ilanda pali ili lyashi filanga ukuti ukucululuka kwa kwa Satana, konaulwa umuyayaya.

 Ishiwi lya mu Baibolo ilyapilibulwa ati “ukucululuka” lilabomfiwa na pa kulanda pa muntu uo bakakile. Ku ca kumwenako, ishiwi lya ciGriki ilipilibula ukuti “abalungulusha” ilyo babomfya pali Mateo 18:34 lyapilibulwa no kuti “abalinshi” mu maBaibolo ayengi, ne ci cilanga fye ukuti “ukulungulusha” umuntu na “ukumukaka” fimo fine. Na malembo yambi ayalanda pa kulunguluka, pamo nga Mateo 8:​29 na Luka 8:​30, 31 yalanga ukuti “ukulunguluka” kwalyampana no kubikwa mu “muyenge,” icifulo ca mampalanya icimininako imfwa. (Abena Roma 10:7; Ukusokolola 20:​1, 3) Na kuba, mwi buuku lya Ukusokolola, Baibolo yalibomfya ishiwi lya “ukulunguluka” mu mampalanya imiku iingi.​—Ukusokolola 9:5; 11:10; 18:​7, 10.