Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mekala atuku akuambila bualu anyi?

Mekala atuku akuambila bualu anyi?

Paudi utangila bintu bidi bikunyunguluke, mêsu ebe ne bongo bidi bienza mudimu pamue bua kukumanyisha bualu kampanda. Paudi umona tshimuma pabuipi nebe, udi mua kuangata dipangadika dia kutshidia anyi kubenga kutshidia. Udi utangila muulu ne umona ne: mvula kakuloka lelu to. Udi umona miaku iudi wenda ubala eyi ne upatula diumvuija diayi. Kakuyi mpata mekala adi akuambila bualu kampanda. Ki mmuomu anyi?

Mubidi udi nawu tshimuma udi ukuambuluisha bua kumanya ne: ntshibobe ne ntshimpe. Mushindu udi diulu ne biululu udi ukuambuluisha bua kumanya mudi kuulu. Paudi ubala miaku ya mu tshiena-bualu etshi, udi ubala kakuyi lutatu bualu mekala a maleta adibu bafunde mmashilangane ne mubidi wa dibeji. Bushuwa, imue misangu kuvua mumanye ne: dishilangana dia mekala ke didi dikuambuluisha bua kumanya mudi bintu bidi bikunyunguluke. Kadi mekala adi kabidi ne buenzeji kuudi.

MEKALA ADI NE BUENZEJI KUDI MUNTU

Paudi wenda ubuela mu magazin, udi umona bintu bia mekala mashilangane bilongolola bua kukoka mêsu ebe. Ikala mumanye ne: bapanyi ba bintu batu basungula mekala mashilashilangane bua kukoka ntema ya bantu ba mishindu yonso, bana, bakulumpe, bakaji ne balume. Bantu batu balaba mikubu, benji ba bilamba ne bazodi mbamanye pabu ne: mekala adi ne buenzeji kudi bantu.

Bantu batu bumvuija mekala mu mishindu mishilangane bilondeshile muaba udibu bakolele ne bilele bia kuabu. Tshilejilu, bamue bantu ba mu Asie batu bafuanyikija dikala dikunze ne bubanji ne mafesto, kadi mu amue matunga a mu Afrike, dikala dikunze didi dileja madilu. Kadi nansha mudiku nkoleshilu mishilangane, bantu batu bumvuija amue mekala mu mushindu wa muomumue. Tukonkononayi mekala asatu aa ne tumone tshidiwu umvuija.

DIKALA DIKUNZE ditu dituila mu mêsu bikole. Batu badisuikakaja misangu ya bungi ne bukole, mvita ne njiwu. Ndikala didi ne buenzeji bua bungi ne didi mua kukolesha mubidi wa muntu lukasa, kuvudija dipuyakana ne kubandisha luendu lua mashi.

Mu Bible, muaku wa mu tshiena Ebelu udibu bakudimune ne: “bukunze” mmufumine ku muaku udi umvuija “mashi.” Bible udi wenza mudimu ne bukunze butuile anyi bukunzubile bua kuleja tshimfuanyi tshia bilamba bikunze ne bikunzubile bivua ndumba munene mushipianganyi muvuale musombe pa “nyama wa lonji mukunze . . . muwule tente ne mêna a kupenda nawu Nzambi.”​—Buakabuluibua 17:1-6.

DIKALA DIA MÂYI A MATAMBA ndikala didi dishilangane ne dikunze bualu didi dikolesha mubidi wa muntu bitekete bitekete ne didi dituyisha tshilunji. Dikala dia mâyi a matamba ndikala didi dileja bupole ne misangu ya bungi batu badisuikakaja ne ditalala. Tudi tudiumvua bimpe patudi tumona madimi ne mikuna bikale ne bintu bia dikala dia mâyi a matamba. Dikala didi dileja ditalala edi ndifume kuepi? Muyuki wa mu Genese udi wakula bua bufuki udi wamba muvua Nzambi mumeneshe mashinde ne bisekiseki bia dikala dia mâyi a matamba bua bantu.​—Genese 1:11, 12, 30.

DIKALA DITOKE misangu ya bungi batu badisuikakaja ne butoke, bukubi ne bukezuke. Batu badisuikakaja kabidi ne ngikadilu mimpe bu mudi: bulenga, bukezuke ne mankenda. Butoke ndikala didibu bakule bualu buadi misangu ya bungi mu Bible. Mu bikena kumona, mbaleje bantu ne banjelu bavuale bilamba bitoke bua kuakula bua buakane ne bukezuke bua mu nyuma. (Yone 20:12; Buakabuluibua 3:4; 7:9, 13, 14) Tubalu tutoke ne bantu badi babandapu bavuale bilamba bitoke, line muimpe bidi bileja mvita ya buakane. (Buakabuluibua 19:14) Nzambi udi ukuata mudimu ne dikala ditoke bua kuleja ne: mmusue kubuikidila bantu mibi yabu ‘nansha bikala mibi yabu mikunze kunzuu, neyikale ne butoke bua neige; anyi bikalayi mikunze bu mashi, neyikale mitoke bu miosa ya mikoko.’​—Yeshaya 1:18.

MEKALA ADI ATUVULUIJA MALU KAMPANDA

Padi Bible wenza mudimu ne mekala udi uleja mudi Nzambi mumanye mudi bantu badiumvua bua mekala. Tshilejilu, mukanda wa Buakabuluibua wa mu Bible udi umanyisha malu adi enzeka lelu eu bu mudi mvita, biyole bia nzala ne lufu lua tshimpitshimpi ludi lufimina ku dikepela dia biakudia ne bipupu bia masama. Bua kutuambuluisha bua kuvuluka malu aa bimpe, mu Bible mudi tshikena kumona tshidi tshiakula bua bantu badi babande pa tubalu tua mekala.

Kumpala, badi banji bakula bua kabalu katoke, kadi kaleja mvita ya buakane ya Kristo Yezu. Pashishe, tudi tumona kabalu kakunze kunzuu kadi kaleja mvita idi pankatshi pa bisamba. Kabalu aka mbakalonde mu nyima kudi kabalu kafike kadi kaleja biyole bia nzala. Pashishe tudi tumona “kabalu katokoloke; uvua musombapu uvua ne dîna ne: Lufu.” (Buakabuluibua 6:1-8) Dikala dia kabalu konso didi ne diumvuija didi dipetangana ne tshidi kabalu kaleja. Mbipepele bua tuetu kuvuluka tubalu tua mekala etu ne tshiditu tutulongesha matuku etu aa.

Mu Bible mudi bilejilu bia bungi bia mudibu bakuate mudimu ne mekala bua kumvuija bimpe malu adibu bafuanyikija. Bushuwa, Mufuki wa butoke, mekala ne mêsu a bantu udi wenza mudimu ne mekala bu bintu bia kulongesha nabi bua kufila bimfuanyi bidi babadi mua kumvua bimpe ne kuvuluka. Mekala adi atuambuluisha bua kumvua amue malu bimpe. Mekala adi ne buenzeji kudi bantu. Adi kabidi atuambuluisha bua kuvuluka malu a mushinga. Mekala adi aleja dinanga didi nadi Mufuki wetu bua kutuambuluisha bua kuikala ne disanka mu nsombelu.