Guruka oze aha biriho

Guruka oze aha birimu

Omuri Praslin, Seychelles, ahu General Gordon yaashangire omusiri gwe Edeni omu 1881

Paradiso omu Nsi​—Mbwenu shi n’Ekirooto Nari n’Amazima?

Paradiso omu Nsi​—Mbwenu shi n’Ekirooto Nari n’Amazima?

Paradiso! Twareeba emyanya mirungi omu magaziini, nikitureetera kugira ekihika ky’okuza omu “paradiso” eri hare ngu tubaase kuhuumuraho reero twebwe ebirikutwerarikiriza n’oburemeezi obu twine. Kwonka nk’oku turikumanya gye, twagaruka omu ka, tihaine na kimwe ekirikuhindukaho, embeera niziguma ziri nka butoosha.

Kwonka nabwo, abantu nibakunda munonga kugamba ahari paradiso. Tihariho eki turikubaasa kukora, kureka nitwebuuza tuti: ‘Mbwenu shi “Paradiso” n’ekirooto burooto ekirikushemeza? Kyaba kiri kityo, ahabw’enki abantu nibagikunda munonga? Kwonka shi neebaasa kwija kuba eyaabuzima?’

EBYAFAAYO BYA PARADISO

Kumara ebyasha bingi, abantu batwire nibenda kumanya ebirikukwata aha paradiso. Baingi, bakatandika kwenda kumanya ebirikugikwataho, barikwihirira aha biri omu Baibuli ebirikugamba aha ‘kibanja ky’omuri Edeni aha rubaju rw’oburugwa-izooba.’ Niki ekyareeteire ekibanja ekyo kuba ekirikushemeza munonga? Baibuli neetugambira eti: “Mukama Ruhanga yaamezamu omuti gwona ogurikushemeza amaisho, n’omuti gwona ogushemereire kuriibwa.” Ekibanja ekyo kikaba nikishemeza kandi gukaba guri omwanya murungi. Ekirikushemeza munonga, ‘ahagati y’ekibanja hakaba hariho omuti gw’amagara.’​—Okutandika 2:8, 9.

Okwongyera ahari ekyo, ebiri omu Okutandika nibigamba aha migyera ena eyaabaire neesheneneka erikuruga omu kibanja. Emigyera ebiri ahari yo nitugimanya na hati. Gumwe nigwetwa Tigris (nari, Hidekeeli) kandi ogundi ni Furaati. (Okutandika 2:10-14) Emigyera egi yombi neeshenenekyera omuri Persian Gulf hati erikumanywa nka Iraq, ekyabaire kiri ekicweka kya Buperesi eya ira.

Paradiso y’omu nsi ni kimwe aha bintu ebitwire nibimanywa gye omuri Buperesi. Ekirago ky’omu kyasha kya 16 omuri Buperesi, omu nju y’ebya ira eya Philadelphia, omuri Pennsylvania, U.S.A., neeyoreka omusiri guziteirwe, ogurimu emiti n’ebirabyo. Ekigambo kya Buperesi ekirikujwekyera “omusiri oguziteirwe” nikimanyisa “paradiso,” kandi ebiri aha kirago nibyoreka eki Baibuli erikushoboororaho nk’omusiri Edeni omurungi kandi ogurikushemeza.

Nangwa, ebirikukwata aha paradiso nibigambwa omu ndimi nyingi n’enganda nyingi omu nsi yoona. Abantu ku baafurukiire omu bicweka by’omu nsi ebitarikushushana, bakagyenda nibamanya ebyabaire nibikwata aha paradiso eya ira kwonka bwanyima y’ebyasha bingi, hakaijaho enyikiriza ezindi n’emigyenzo. N’obunaku obu, abantu nibakira kugamba aha myanya mirungi munonga nka paradiso.

OKUSHERURA PARADISO

Abarambuzi abamwe nibagira ngu bazoire paradiso ei twafeereirwe. Nk’eky’okureeberaho, Charles Gordon, omukuru omu mahe ga Bungyereza, obu yaataayaayira Seychelles omu 1881, akatangaarira oburungi bwa Vallée de Mai, hati aharikumanywa nk’omwanya murungi omu nsi yoona, reero yaagweta omusiri Edeni. Omu kyasha kya 15, Christopher Columbus owa Italy akaba naayebuuza yaaba ari haihi kujumbura omusiri Edeni obu yaahika aha kirwa Hispaniola, hati ekirikumanywa nka Dominican Republic na Haiti.

Ekitabo Mapping Paradise, nikishoboorora ahari maapu ezirikurenga 190 eza ira, kandi nyingi ahari zo zikaba nizooreka Adamu na Haawa omuri Edeni. Emwe ahari zo ni maapu y’omutaano ey’omu kyasha kya 13 kuruga omu kihandiiko kya Beatus eya Liébana. Aha mutwe gwayo hariho ekishushani kya paradiso. Hariho emigyera ena “Tigris” nari Hidekeeli, “Furaati,” “Indus,” na “Yorudani.” Nibagira ngu enshonda ina eza buri mugyera nizijwekyera okujanjaara kw’Obukristaayo omu nshonda ina z’ensi. Ebi byona nibyoreka ngu n’obu ahu Paradiso eya ira yaabaire eri haraabe hatarikumanywa, neekiijukwa nk’omwanya murungi munonga.

Omuhandiiki wa Bungyereza John Milton, w’omu kyasha 17, naamanywa ahabw’ebi yaahandiikire ebirikukwata ahari paradiso, arikwihirira aha biri omu Okutandika ebirikugamba aha kibi kya Adamu n’okubingwa omu kibanja Edeni. Omu bi yaahandiikire, akagamba aha kiraganiso eky’abantu kwija kutunga amagara agatahwaho omu nsi arikugira ati: ‘Obwire obwo ensi yoona neija kuba paradiso.’ Bwanyima Milton akahandiika ekitabo ekiine omutwe Paradise Regained.

OKUTEISHUKA AHA NSHONGA

Buzima, ekigambo paradiso omu nsi n’ekintu ekitwire nikimanywa omu byafaayo by’abantu. Mbwenu shi ahabw’enki hati nibagyehuzya? N’ahabw’okuba, nk’oku ekitabo Mapping Paradise kirikugira, “abarikucondooza aha by’ediini . . . bahindwire emiteekateekyere yaabo aha nshonga ekwatiraine n’okumanya omwanya gwa paradiso.”

Abarikuza omu makanisa nibabeegyesa ngu nibaija kuza omu iguru, beitu kutari kutuura omu paradiso omu nsi. Kwonka Baibuli omu Zaaburi 37:29, neegira eti: “Abahikiriire baryahungura ensi, bagituuremu ebiro byona.” Obu ensi egi etari paradiso hati, twine matsiko ki ngu paradiso neija kubaho? *

AMAZIMA AGARIKUKWATA AHARI PARADISO OMU NSI YOONA

Yehova Ruhanga, owaahangire paradiso eya ira, naaraganisa kugigaruraho. Ata? Ijuka Yesu akatwegyesa kushaba tuti: “Obukama bwawe bwije. ebi okunda bikorwe omu nsi nk’oku bikorwa omu iguru.” (Matayo 6:10) Obukama obwo ni gavumenti eraategyeke ensi yoona erikwebemberwa Yesu Kristo, eraiheho obutegyeki bwona obw’abantu. (Danieli 2:44) Obukama obwo bwaba nibutegyeka, ebi Ruhanga arikukunda nibiija ‘kukorwa.’

Ira, Ruhanga akabaasisa nabi Isaaya kuhandiika aha mbeera za paradiso eyaaraganisiibwe, aharaabe hatari butabanguko na byona ebirikureetera abantu oburemeezi. (Isaaya 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23) Nitukuhiga kugira akaire k’okushoma ebyahandiikirwe ebyo omu Baibuli yaawe. Waakora ekyo noija kumanya eki Ruhanga araakorere abarikumworobera. Abaraabe bariho obwire obwo, nibaija kushemererwa kutuura omu paradiso barikusiimwa Ruhanga, ebi Adamu yaafeereirwe.​—Okushuuruurwa 21:3.

Ahabw’enki nitubaasa kuhamya ngu amatsiko agarikukwata aha paradiso omu nsi ti kirooto kureka nigaija kuhikiirira? N’ahabw’okuba Baibuli neetugambira eti: “Eiguru n’erya Mukama, kwonka ensi akagiha abantu.” Amatsiko g’okutunga paradiso omu nsi nigo “Ruhanga otabaasa kubeiha yaaraganiise iranaira.” (Zaaburi 115:16; Tito 1:2) Ruhanga ka atuhaire okuraganisa kw’omutaano, paradiso ey’ebiro byona!

^ kacw. 15 Nikishemeza kureeba ngu na Koran, omu mushororongo 105 sura 21 omuri Al-Anbiya’ [Baanabi], nihagira hati: “Abahikiriire omu bantu bangye nibaija kuhungura ensi.”