Skip to content

Skip to table of contents

Kuulanga Munzila Yeelede Mulimo Wakumubili

Kuulanga Munzila Yeelede Mulimo Wakumubili

Kuulanga Munzila Yeelede Mulimo Wakumubili

MAZUBA aano nocikatazya kapati kujana mali, icintu cipati ncobalombozya bantu nkuba amulimo uusitikide alimwi uuvwolwa mali aakonzya kuula ziyandika zyamumukwasyi. Eeci tacili cuuba pe, ikapati lino zyuulu zyababelesi nobagusyigwa milimo. Ikuti naa mwagusyigwa mulimo cakutayeeyela, cilakonzya kumukatazya kujana mulimo umbi.—Amubone tubbokesi tuli amapeeji 24 a 25.

Nokuba boobo, kuli zyintu zinji ziyandika mubuumi kwiinda buyo kubeleka canguzu. Ba Glenn, balumi bajisi mukwasyi ibakkala ku Australia, bakaamba kuti: “Kwaamba masimpe, kunyina muntu uulaafwi kufwa uukonzya kwaamba kuti, ‘nicakainda kubota kuti nindakabelesya ciindi cangu coonse kumulimo.’” Cakutadooneka, ikupona buumi bukkomanisya alimwi bulaampindu kulabikkilizya akuba aciindi cakubeleka mulimo wakumubili. Pele ino ncinzi cimbi ciyandika? Nkujana ciindi cakuba abanamukwasyi, ciindi cakulikondelezya alimwi acakucita zyintu zyakumuuya. Ino mbuti mbomunga mwazilanganya mbazu eezyi iziyandika kapati mubuumi munzila yeelede?

Ciindi Cakubeleka Acakucita Zyintu Zimbi

Bbaibbele litukulwaizya kubeleka canguzu kutegwa tujane zyintu ziyandika zyamukwasyi. (Ba-Efeso 4:28) Nokuba boobo, alimwi litukulwaizya ‘kulya, kunywa, akukondwa mumilimo yesu yoonse.’ (Mukambausi 3:13) Masimpe, ikubeleka kwaciindi cilamfwu kakunyina kulyookezya naa kulikondelezya kulakonzya kupa kuti katutakkomene mubuumi. Alimwi eeci cilakonzya kutupa kuciswa.

Kulijaya kubeleka lyoonse kakunyina kulyookezya kwaambwa kuti kulakonzya kupa muntu kuneneya kapati, kuba cakolwa, kuciswa bulwazi bwamoyo, kunjila muntenda zicitikila kumilimo, kuzyibila kubelesya misamu iikola, kulibilika, kukatala kapati, kutyompwa, alimwi akuciswa malwazi aaboola akaambo kakulibilika naa kutyompwa kapati. Alimwi kulijaya kubeleka kulajazya. Cakuluula cimwi citondezya kuti mu Japani, ibantu basika ku 10,000 balafwa amwaka akaambo kakulijaya kubeleka, mweelwe ooyu uleelene amweelwe wabantu bafwa muntenda zyamumugwagwa amwaka mucisi oomu. Kufwa akaambo kakulijaya kubeleka kulacitika amuzisi zimbi.

Amubone kuti Bbaibbele lilailila kuti: “Inkankamanza yomwe iili aluumuno nimbotu kwiinda maanza obile aazwide milimo iikataazya iitakutyi moyo.” (Mukambausi 4:6) Inzya, kuyandika kukulanga munzila yeelede kubeleka. Mutalekeli kuti mulimo wenu wakumubili ube ncecintu ciyandika kapati mubuumi bwenu. Amukwabilile buumi bwenu kwiinda mukuba aciindi cakulyookezya alimwi acakulikondelezya.

Ba Andrew, ibalumi bajisi bana botatwe, bakaamba kuti: “Tweelede kubeleka kutegwa katupona, ikutali kuponena kuti katubeleka.” Kwaabanya kabotu ciindi kuyakumugwasya kujana ciindi ceelede cakubeleka acakulyookezya, cakulikondelezya alimwi acakulanganya ziyandika zyamukwasyi. Pele tacili cuuba kucita boobu, ikapati kuti kamujisi zikwelete zinji nzyomuyandika kubbadela.

Kujana Ciindi Cakulanganya Mukwasyi

Mazuba aano, bantu banji mumikwasyi bajisi zyakucita zinji alimwi tabajisi ciindi cinji cakuba antoomwe. Mukaintu umwi uukkala ku England wakaamba kuti: “Bunji bwanguzu zyangu zimanina kumulimo, mpoonya ndasika aŋanda kulanganya bana inga ndili katede kale.” Buvwuntauzi bumwi bwakacitwa mu United States, ibwakali kujatikizya kubuzya-buzya bana ibayaabukubuka, bwakatondezya kuti omwe akati kabana bosanwe bakabuzigwa wakali kwaamba kuti iciinda kumulibilisya “nkubula ciindi cinji cakuba abazyali bakwe.” Buvwuntauzi bumbi ibwakacitwa mu U.S. butondezya kuti bunji bwabanabukwetene ibabeleka boonse bobilo baambauzyanya buyo kwamaminiti aali 12 abuzuba.

Akaambo kakukatazigwa amibelekelo eeyi, banji batalika kulilingula kuti babone zyintu nzyobabikkila kapati maano alimwi batalika kucinca bukkale bwabo. Ba Timothy, ibalumi bajisi bana bobilo, baamba kuti: “Ndakali kuzumanana kubeleka cakkwana ciindi cakukotoka, alimwi abalo bakaintu bangu bakali kubeleka amu Mujibelo a Munsondo. Twakali kubonana buyo muziindi. Mpoonya twakalanga-langa bukkale bwesu akucinca mbotwakali kubeleka. Lino tulikkomene kwiinda lyoonse.” Ba Brian, bapati-pati bacintoolo, bakaamba kuti: “Mwana wesu wabili naakali aafwaafwi kutumbukwa, ndakatalika kulangaula mulimo wakali kuvwolwa mali aakonzya buyo kutugwasya kujana ziyandika mumukwasyi pele iwakali kukonzya kundipa ciindi cinji cakulanganya mukwasyi. Ndakatalika kubeleka mulimo uuvwolwa mali masyoonto aasika ku R92,000 (aasika ku K53,300,000) kuceya amwaka, kwiinda ngondakali kuvwola kumulimo ngondakaleka, alimwi eeci cakagwasya kapati.” Ba Melina bakaleka kubeleka ciindi nobakatumbuka mwana wakusaanguna. Baamba kuti: “Cakali kukatazya kuponena buyo amali ngavwola muntu omwe. Pele mebo abalumi bangu twakabona kuti cakali kwiinda kugwasya kuti mebo kandikkala aŋanda amwana wesu Emily, kwiinda kumutola nkobalelela bana.”

Nokuba boobo, tutalubi kuti mikwasyi minji ilakatazyigwa kujana mali aakonzya kubbadelela zyintu zyoonse ziyandika mumukwasyi amweezi. Bamwi balembedwe milimo yobile kutegwa kabakonzya kujana zyintu ziyandika mumukwasyi, alimwi mumikwasyi imbi boonse bobile mulumi amukaintu balabeleka, bana babasiya abakaapanyina naa kubatola nkobalelela bana.

Mulakonzya kujana nzila zimbi mbomukonzya kucaabanya kabotu ciindi kutegwa kamubeleka alimwi akulanganya ziyandika mumukwasyi. Kaambo kapati nkakuti: Mutalekeli kuti lukkomano lwenu mumukwasyi lunyongane akaambo kakubikkila kapati maano kumulimo kwiinda mukwasyi.

Amuzyibe kuti kwaabanya ciindi kutegwa kamujana ciindi ceelede cakubeleka, kulikondelezya, alimwi akulanganya mukwasyi kuyakumugwasya kapati. Mucibalo camamanino mumulongo ooyu tulabandika kaambo kapati kwiinda, mbomukonzya kupona buumi buuba-uba alimwi ibukkomanisya.

[Caption on page 21]

Mutalekeli kuti mulimo wenu wakumubili ube ncecintu ciyandika kapati mubuumi bwenu

[Caption on page 21]

“Inkankamanza yomwe iili aluumuno nimbotu kwiinda maanza obile aazwide milimo iikataazya iitakutyi moyo.”—Mukambausi 4:6

[Caption on page 22]

Mutalekeli kuti lukkomano lwenu mumukwasyi lunyongane akaambo kakubikkila kapati maano kumulimo kwiinda mukwasyi

[Caption on page 22]

Mali Naa Kulyookezya?

Basyaabusongo bamumwaanda wamyaka wa 20 bakali kusyoma kuti kuyaambele kwasayaansi kwakali kuyakwaangulula bantu kumilimo iikatazya akuleta “ciindi cakulyookezya citanabwenwe.”

Kumatalikilo aamyaka yakuma 1930, Syaabusongo uutegwa Julian Huxley wakaamba kuti kumbele aamazuba taakwe muntu wakacili kunoobeleka kwamazuba aainda ali obilo ansondo. Simakwebo uutegwa Walter Gifford wakaamba kuti kuyaambele kwasayaansi kwakali “kuyakupa muntu uuli woonse ciindi cakucita kufwumbwa ncayanda. . . , ciindi cakuzyiba mbwiikkalwa akucita zyintu zyoonse muntu nzyalombozya.”

Ino mbuti kujatikizya zyintu bantu nzyobalombozya? Syaazibwene mumakani aabukkale bwabantu, Henry Fairchild, wakaamba kuti “mumawoola aataindi ali one abuzuba, imafakitoli anikupanga mpasya zinji kwiinda nzyotukonzya kubelesya.”

Ino akaluzi buti makani aaya? Masimpe, imakwebo asumpuka kapati mumyaanda yamyaka ya 20 a 21. Kwelana ambobakali kwaamba, eeci cali kweelede kucesya milimo njobabeleka bantu. Pele ino ncinzi cacitika? Ba John de Graaf bakalemba kuti: “Muciindi cakuba aciindi cinji cakulyookezya akaambo kakusumpuka kwamakwebo, [ibantu] bayungizya buyo mali ngobajisi naa kuti lubono lwabo. Mubufwaafwi inga twaamba kuti, twasala kujana mali manji muciindi cakulyookezya.”