Rhangisa swilo swa nkoka. Bibele yi tsundzuxa yi ku: “Tiyiseka hi swilo swa nkoka swinene.” (Vafilipiya 1:10) Endla nxaxamelo wa swilo swa nkoka kumbe leswi nga swa xihatla leswi u lavaka ku swi endla, u ri karhi u tsundzuka leswaku swilo swa nkoka—hi xikombiso, ku xava swakudya swo lalela—swi nga ha endleka swi nga ri swa xihatla. Hi hala tlhelo swilo leswi nga ha vonakaka swi ri swa xihatla—ku hlalela nongonoko wa TV lowu u wu rhandzaka—swi nga ha endleka swi nga ri swa nkoka. *

Anakanya ka ha ri emahlweni. Eklesiasta 10:10 yi ri: “Loko xitirhisiwa xa nsimbi xi bvinyekile naswona munhu a nga xi lotanga, u ta tirhisa ntamu wakwe lowukulu. Hi ndlela yoleyo ku tirhisa vutlhari hi mukhuva lowu humelelaka swa pfuna.” Hi dyondza yini? Lota xitirhisiwa xa wena xa nsimbi, hi ndlela yo fanekisela, hi ku kunguhata ka ha ri emahlweni leswaku u ta kota ku tirhisa nkarhi wa wena hi ndlela leyi humelelaka. Yi vekele etlhelo kumbe u nga yi endli mintirho leyi nga riki ya nkoka leyi ku dyelaka nkarhi yi tlhela yi ku heta matimba. Loko u tikuma u ri ni nkarhi hikwalaho ka leswi u nga hatlisa u heta ntirho wa wena, ha yini u nga endli ntirho lowu wu nga ta laveka enkarhini lowu taka? Loko u anakanya ka ha ri emahlweni u ta endla swilo swo tala, ku fana ni mutirhi wo tlhariha la lotaka xitirhisiwa xakwe xa nsimbi.

Olovisa vutomi bya wena. Dyondza ku ala ku endla swilo leswi nga riki swa nkoka kumbe leswi ku dyelaka nkarhi. Ku endla swilo swo tala ni ku tshamela ku pfumela ku rhambiwa swi nga ku vangela ntshikilelo lowu nga bohiki swi tlhela swi ku hetela ntsako.

Ku va ni xinamu ni ku tikeriwa ku endla xiboho. “Loyi a langutaka mheho a nge byali mbewu; naswona loyi a langutaka mapapa a nge tshoveli.” (Eklesiasta 11:4) Hi dyondza yini? Ku va ni xinamu swi dya nkarhi naswona swi endla leswaku munhu a nga endli swilo swo tala. Murimi loyi a rindzaka xiyimo lexi faneleke swi nga ha endleka a nga byali mbewu kumbe a nga tshoveli. Hilaha ku fanaka, hi nga ha pfumelela ku vilela hi vutomi swi endla swi hi tikela ku endla xiboho. Kumbe hi nga ha vona onge hi fanele hi rindza kukondza hi va ni rungula hinkwaro ra nkoka hi nga si endla xiboho. Entiyisweni, loko hi nga si endla swiboho swa nkoka hi fanele hi rhanga hi endla ndzavisiso hi tlhela hi anakanyisisa. Swivuriso 14:15 yi ri: “Lowo tlhariha u xiyisisa magoza yakwe.” Kambe ntiyiso wa mhaka hileswaku swiboho swo tala leswi vanhu va swi endlaka, va swi endla va ri karhi va kanakana.—Eklesiasta 11:6.

Ku lava ku endla swilo hi ndlela leyi hetisekeke. Yakobo 3:17 yi ri: “Vutlhari lebyi humaka ehenhla [kumbe eka Xikwembu bya] anakanyela.” I ntiyiso leswaku i swinene ku navela ku endla swilo hi ndlela leyinene. Kambe, minkarhi yin’wana hi nga ha tivekela mimpimanyeto leyi tlakukeke swinene lerova hi tivangela ku khomiwa hi tingana hambi ku ri ku tsandzeka ku yi fikelela. Hi xikombiso, munhu la dyondzaka ririmi rin’wana u fanele a lunghekela ku endla swihoxo, a swi tiva leswaku u ta dyondza eka swona. Kambe munhu la lavaka ku endla swilo hi ndlela leyi hetisekeke u ta chava ku vula swilo leswi hoxeke, ku nga langutelo leri nga ta n’wi sivela ku endla nhluvuko. I swa nkoka ku va ni langutelo leri ringaniseriweke hi swilo leswi hi nga kotaka ku swi endla! Swivuriso 11:2 yi ri: “Vutlhari byi ni lava va titsongahataka.” Ku engetela kwalaho, lava titsongahataka a va titeki va ri va nkoka naswona loko va endla swihoxo va nga ha tihleka.

Ringanisela entirhweni ni le ka vuhungasi. “Voko leri teleke ku wisa ra antswa ku ri ni mavoko mambirhi lama teleke ntirho wa matimba ni ku hlongorisa mheho.” (Eklesiasta 4:6) Vanhu lava godzomberiweke hi ntirho hakanyingi a va tiphini hi mihandzu ya “mavoko [ya vona] mambirhi lama teleke ntirho wa matimba.” Va tshama va nga ri na nkarhi kumbe matimba. Hi hala tlhelo, lolo ri hlawula ku va ni “mavoko mambirhi” ya ku wisa ivi ri tlanga hi nkarhi wa rona wa risima. Bibele yi hi khutaza ku ringanisela: Tirha hi matimba kutani u tsakela vuyelo bya kona. Ntsako wo tano i “nyiko ya Xikwembu.”—Eklesiasta 5:19.

Vana ni nkarhi lowu eneleke wo etlela. Mutsari un’wana wa Bibele u te: “Ndzi ta pavalala ni ku etlela hi ku rhula.” (Pisalema 4:8) Vanhu vo tala lavakulu va fanele va etlela kwalomu ka nhungu wa tiawara vusiku byin’wana ni byin’wana leswaku va va lava hanyeke kahle emirini va tlhela va va ni mianakanyo leyi hlutekeke. Malunghana ni ku va ni mianakanyo leyi hlutekeke, ku etlela i ndlela leyinene yo tirhisa nkarhi hikuva swi pfuna munhu leswaku a tshama a xalamukile naswona swi endla leswaku mianakanyo yi tirha hi ndlela leyinene, xisweswo swi endla leswaku munhu a susumeteleka ku dyondza. Hambiswiritano, loko munhu a nga etleli swi n’wi kavanyeta ku dyondza naswona swi hoxa xandla eka timhangu, swihoxo ni ku hela mbilu hi ku hatlisa.

Veka tipakani leti u nga ta ti fikelela. “Ku vona ka mahlo ka antswa ku ri ni ku famba-famba ka moya-xiviri.” (Eklesiasta 6:9) Hi dyondza yini emhakeni leyi? Munhu wo tlhariha a nga pfumeli ku lawuriwa hi ku navela, ngopfu-ngopfu ku navela swilo leswi nga riki swa xiviri kumbe ku navela loku a nga taka a nga ku enerisi. Hikwalaho, a nga xisiwi hi swinavetisi swa vutlhari kumbe a teka swilo hi xikweleti hi ku olova. Ematshan’weni ya sweswo, wa eneriseka hi swilo leswi a kotaka ku swi fikelela—‘leswi mahlo ya yena ma swi vonaka.’

Kambisisa ndlela leyi u lavaka ku hanya ha yona. Milawu ya mahanyelo leyi u lavaka ku hanya ha yona ya ku kongomisa ku vona loko nchumu wu ri lowunene, wu ri wa nkoka ni loko wu vuyerisa. Loko vutomi bya wena a byi fana ni nseve, milawu ya wena ya mahanyelo a yi ta kongoma nseve wolowo. Hikwalaho, milawu ya mahanyelo lamanene yi ku pfuna ku rhangisa swilo swa nkoka evuton’wini ni ku wu tirhisa kahle nkarhi wa wena siku ni siku. Hi kwihi laha u nga kumaka milawu yoleyo? Vanhu vo tala va kambisisa Bibele, va xiya vutlhari bya yona lebyi tlakukeke.—Swivuriso 2:6, 7.

Rirhandzu a ri ve mfanelo ya wena ya nkoka swinene. Vakolosa 3:14 yi vula leswaku rirhandzu “i xiboho lexi hetisekeke xa vun’we.” A hi nge vi na wona ntsako wa xiviri naswona hi ta titwa hi nga sirhelelekanga loko hi nga rhandziwi, ngopfu-ngopfu endyangwini. Vanhu lava honisaka mhaka yoleyo, kumbexana va hlongorisa rifuwo kumbe ntirho, entiyisweni a va nge tsaki. Hakunene ku ni xivangelo lexinene xo va Bibele yi vulavula hi rirhandzu minkarhi ya madzana, yi vula leswaku i mfanelo ya nkoka swinene.—1 Vakorinto 13:1-3; 1 Yohane 4:8.

Tivekele nkarhi wo dyondza hi Xikwembu. Wanuna la vuriwaka Geoff, la tirhaka eka xilamulela-mhangu a a ri ni nsati loyi a n’wi rhandzaka, vana vambirhi lava tsakeke, vanghana lavanene ni ntirho lowu hakelaka. Hambiswiritano, ntirho wakwe a wu endla leswaku a vona vanhu va xaniseka va tlhela va fa. U tivutise a ku: “Xana leyi hi yona ndlela leyi vutomi a byi fanele byi va ha yona?” Kutani siku rin’wana u hlaye minkandziyiso yo karhi leyi sekeriweke eBibeleni leyi kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha ivi a kuma tinhlamulo leti enerisaka.

Geoff u byele nsati wakwe ni vana vakwe leswi a a ri ku swi dyondzeni, kutani na vona va sungule ku swi tsakela. Ndyangu wolowo wu sungule ku dyondza Bibele, leswi antswiseke vutomi bya wona swi tlhela swi wu pfuna ku tirhisa nkarhi wa wona hi vutlhari. Ku dyondza Bibele swi tlhele swi endla leswaku va va ni ntshembo lowu tsakisaka wo hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyi vanhu va kona va nga ta va va ri ni xikongomelo naswona ku nga ha ri na ku xaniseka.—Nhlavutelo 21:3, 4.

Leswi nga humelela eka Geoff swi hi tsundzuxa marito ya Yesu Kreste loko a ku: “Va tsaka lava khathalaka hi xilaveko xa vona xa moya.” (Matewu 5:3) Xana u tiyimiserile ku tivekela nkarhinyana wutsongo wo dyondza hi Xikwembu? Entiyisweni, ku tirhisa nkarhi wa wena hi ndlela yoleyo swi ta ku nyika vutlhari byo wu tirhisa kahle nkarhi wa wena, ku nga ri siku ni siku ntsena, kambe vutomi bya wena hinkwabyo.