“Taani deˈiyo heeran sijaaraa woy elektronike sijaaraa uyi erenna layttay 25ppe garssa gidido asa demmiyogee metiyaba.”—Juuliyo.

Ha huuphe yohuwan

•  Neeni erana koshshiyabaa

•  Ne oottana danddayiyobaa

•  Maruwanay shin?

•  Ne laggeti woygiyonaa?

 Neeni erana koshshiyabaa

•   Sijaaray woriyaba. Nikotin giyo sijaaraa giddon deˈiyabay hegee amale gidanaadan oottiya qohiyaba. “Tambbuwa goˈettiyogee alame yuushuwan bessennan asaa baree qaammanaadaaninne asay hargganaadan oottiya waannaba” gidiyogaa Amarkkan Harggee Aakkennaadan Naagiyanne Teqqiya Dirijjitee yootees.

   “Taani altraasawunddiyan beˈiya aakime gidada oottiyo gishshawu sijaaraa uyiyogee hargganchchatu bollaa ay keena qohiyakko altraasawunddiya pootuwa beˈays. Kase sijaaraa uyiyageetu wozanaa xaphuwan deˈiya xitaa beˈada keehi dagammaas. Taani ta bollaa bonchchiyo gishshawu sijaaraa uyikke.”—Tereso.

   Hagaa eray? Sijaaraa giddon 7,000 gidiya keemikaaleti deˈoosona, hegeetuppe daroti keehi qohiyageeta. Layttan layttan miilooniyan qoodettiya asay sijaaraa uyiyogaara gayttida harggiyan hayqqees.

•   Elektronike sijaaraa uyiyogee qohiya keemikaalee bolla giddo gelanaadan oottees. Elektronike sijaaraa uyiyogee goofiniya harggiyanne hayquwa kaalettees. Sijaaraagadan, daro elektronike sijaaratunkka nikotinee deˈees. Nikotinee keehi amale gidiyo gishshawu, “yelagati hara jallissiyabatu amaliyan oyqettanaadan oottana” danddayiyogaa elektronike sijaaraa bolli xaafettidabay yootees.

   “Kotton kanddiy, qassi cheeriy bomb giyogaa mala sunttati deˈiyo elektronike sijaaraatussi keehi loˈˈiya peenoy deˈiyo gishshawu naatinne yelagati dosoosona. He loˈˈiya peenoy eti qohuwa qoppennaadan oottees.”—Miranddo.

   Hagaa eray? Elektronike sijaaraappe kiyiya penttoy coo haatta gidenna. Hegaa giddon, ne goofine giddo geliya, keehi qohana danddayiya keemikaaleti deˈoosona.

 Ne oottana danddayiyobaa

•   Tumaa shaakka era. Elektronike sijaaray qohennaba, woy gazddissees giyogaa mala neeni siyido ubbabaa ammanoppa. Loytta pilgga, qassi tumaa shaakka erada kuuya.

   Geeshsha Maxaafaa maaraa: “Eeyya asi ubbabaa ammanees; shin cinccai akeekidi tanggees.”—Leemiso 14:15.

   “Neeni sijaaraanne elektronike sijaaraa uyiyogee kaalettiyo qohuwa qoppiyo wode, hegee ufayttanawu woy laggeta milatanawu oottiyo qohennaba gidennaagaa akeekaasa.”—Evana.

   Qoppana koshshiyabaa: Sijaaraa woy elektronike sijaaraa uyiya yelagati tumuppe ufayttiyonaa? Eti ha wodiyan gakkiyanne sinttappe gakkana unˈˈissiya hanotata genccanawu loytti giigettidonaa? Woy eti daro metuwa kaalettiyabaa oottiiddi deˈiyonaa?

•    Unˈˈissiyabaa genccanawu maaddiya loˈˈo ogiya koya. Ispporttiya oottiyogaa, nabbabiyogaa, woy nena minttettiya laggetuura ufayssiya wodiya aattiyogaa mala nena maaddiyabata oottiyogee unˈˈissiyabaa genccanawu maaddiya loˈˈo oge. Sijaaraa uyanaadan denttettiya koshshay neeyyo deˈennaadan, neeni qoppana danddayiyo daro loˈˈobati deˈoosona.

   Geeshsha Maxaafaa maaraa: “Hirggiyoogee asa ufaissaa diggees; shin shonggaara de7iya haasayai a ufaissees.”—Leemiso 12:25.

   “Asay sijaaraa woy elektronike sijaaraa uyiyogee unˈˈissiyabaa genccanawu maaddees giidi qoppees. Hegee guutta wodiyawu neessi loˈˈobay siyettanaadan oottikkonne, ne deˈo ubban nena keehi qohana danddayees. Unˈˈettiyogaa genccanawu maaddiya loˈˈo ogeti deˈoosona.”—Anjjeelo.

   Qoppana koshshiyabaa: Unˈˈissiyabaa genccanawu nena maaddiya amarida ogeti awugeetee? Neeni maaduwa koyikko, “Yelagati Oychchiyo Oyshaa” giyagan, “Taani Unˈˈissiyabaa Waata Genccana Danddayiyanaa?” giya huuphe yohuwa xeella.

•    Laggeti denttettiyo wode eqettanawu giigetta. Nenaara tamaariyageeti woy neeni allaxxiyobati nena hegawu denttettana danddayoosona. Biidoti, televizhiine prograametinne soshal miidiyan odettiyabati darotoo sijaaraanne elektronike sijaaraa uyiyogaa allaxissiyabanne ufayssiyaba milatissidi qonccissoosona.

   Geeshsha Maxaafaa maaraa: ‘Wozannaama asati iitaa kehaa shaakkanawu banttana loohissidaageeta.’—Ibraawe 5:14, NW.

   “Taani timirtte keettan deˈiyo wode, sijaaraa woy elektronike sijaaraa uyenna gishshawu ta laggetuppe daroti tana bonchchoosona. Taani hegaa oottennaagaa qonccissa simmin, eti ubba tawu exatidosona. Yaatiyo gishshawu, intte hanotaa qonccissiyogee yeellayiyaba milatikkokka, hegee inttena naagana danddayees.”—Aano.

   Qoppana koshshiyabaa: Laggeti iitabawu denttettiyo wode eqettana danddayay? Neeni hegaadan oottido wodiya qoppana danddayay? Neeni hegaara gayttidaagan maaduwa koyikko, Yelagati Oychchiyo Oyshaa—Oosuwan Peˈiya Zaaruwa, Paydo 2, shemppo 15n, “Laggeti Iitabawu Denttettiyo Wode Eqettanawu Maaddiyabaa” giyagaa xeella.

•   Laggeta akeekan doora. Sijaaraa woy elektronike sijaaraa uyiyogaara gayttidaagan ne laggetu qofaykka neegaa mala gidikko, neeni hegeeta oottanawu darin paacettakka.

   Geeshsha Maxaafaa maaraa: “Aadhdhida eranchcha asatuura hemettiya asi aadhdhida eranchcha gidees; shin eeyya asatuura hemettiya asi metuwan gelees.”—Leemiso 13:20.

   “Bana naagiyogaanne ammanettiyogaa mala eeshshati deˈiyo asatuura laggetiyogee tumuppe maaddiyaba. Neeni eta deˈoy ay keena loˈˈokko beˈiyo wode, eta milatanawu koyaasa.”—Kalvina.

   Qoppana koshshiyabaa: Ne mata laggeti neeni geeshshanne payya gidada deˈanaadan maaddiyageeteeyye, yaatanawu metootanaadan oottiyageetee?

 Maruwanay shin?

 Daro asay maruwanay qohennaba gees. Shin hegee bulla worddo!

•   Maruwanaa uyiya yelagatuyyo hegee amale gidana danddayees. Maruwanaa goˈettiyogee neeni akeekanchcha asa gidennaadan oottiyogaa gujjin, adussa wodiyawu ne guuggiya qohana danddayiyogaa issi issi xinaatee qonccissees.

•   “Maruwanaa goˈettiya asay haratuura saruwan deˈanawu metootiyogaa, timirttiyan laafiyogaa, oosuwan muruta ayfiya demmennaagaanne deˈuwan ufayttennaagaa pilggidobay bessiyogaa,” Amarkkan Amale Gidiyabatubaanne Guuggiya Payyatettaa Haggaazaa Immiya Ayso Keettay yootees.

   “Darotoo, taani unˈˈettiyogaappe woppaa demmanawu koyido gishshawu maruwanaa uyanawu paacettaas. Shin maruwanaa uyiyogee tawu amale gidanaagaa, taani hegawu kessana miishshaanne hegee ta payyatettaa qohanaagaa qoppa simmada, yaatiyogee taani yaa unˈˈettanaadan oottanaagaa akeekaas.”—Juudaa.