A aitara n angiin te tai utu aika kauaei ma te reitaki ae kaokoro ao ni kangaanga ma naake tiaki kaaini bataia. * A riai n reitaki angiia kaaro ake kauaei ma oin aia karo ataei ngkana a maroroakini baika kakawaki n aroni kakawaraia ataei, reirei ni kaetieti ibukia ao ai boutokaaia n te mwane. A kona ni kabokorakora naba raoraora ao ara koraki ni bitii aroaroia nakoia kaain te utu ae boou. Iangoa aron te taeka n reirei man te Baibara ni kona ni buoka am utu ae te kauaei ni kaaitarai kangaanga akanne.

E taku te tina ae te kauaei i Nambia are arana Judith: “E tuangia n te taina oin tinaia ataei bwa I riki bwa tii buun tamaia ae boou ao natiu bon tiaki tariia. I rangi ni maraki n ana taeka ibukina bwa I tangiriia natini buu ma ana moannei n aroia oin natiu.”

A kakoauaa taan rabakau bwa e kona n rangi ni kangaanga n te utu ae te kauaei, karekean te boraoi n iango ni baika karaoaki ibukin te reitaki ma oin ana  karo te teei. N angiin te tai, e rangi ni kangaanga riki karaoan aei iroun te tina ao te kauaei. Tera ae a kona ni buokaki iai?

Kiingin te tokanikai: Katei tiia aika e oti bwa ko wanawana iai. Ngkana ko kataia n tuka natini buum mairoun tamana ke tao tinana, e na bae n rotaki ana iango iai. * Ngkai boni kaaro akanne ake a ‘karika’ te ataei anne, bon tii ngaiia aika a ataa arona. (Taeka N Rabakau 23:​22, 25) N iterana are teuana, ngkana ko kariaia am moannei bwa e na korakora mwaakana i aoia ataei, ko kona ni karawawataa ke ni kauna buum ae ngkai. Kakorakorako bwa ko na aki tabeitera, katea tiam ae oti iai bwa ko wanawana ibukini kamanoan am mare ao n teimatoa naba n reitaki ma te moannei n aron am kabanea n tamaroa.

AANGA N IBUOBUOKI NAKOIA KAARO

• Ngkana ko taetae ma am moannei, kaatuua am iango i aoia natimi ao kauarerekea maroroakinani bwaai riki tabeua. N te katoto, tao ko kona n titirakinna ma te wanawana bwa e kona n reke te babaire ae na angaraoi iai te reitaki ni katoatai i aon te tareboon i nanon te ngaina. E rangi n nakoraoi riki anne n angiin te tai nakon are a na tareboon n aki akaka ke tao ni bwakanakon te tai n te tairiki.

• Ngkana akea te babaire ibukia naati man te tua bwa a na mena iroun antai, tao ko kona ni kabonganai taian tareboon, reeta, te text ke te meeri n te Internet bwa e aonga n teimatoa am reitaki ma natim. (Te Tua-Kaua 6:​6, 7) A kamanena naba tabeman te maroro i aon te viteo are a boni kona n noriia ao n ongora i marenaia. Ko kona ngkanne n atai kainnanoia ke aia kangaanga natim ao n angania reirei ni kaetieti aika ibuobuoki n aron am kabanea ni kona.

AANGA N IBUOBUOKI NAKOIA TIINA AIKA KAUAEI

• Kaota “te atataiaomata” nakon oin tinan te ataei ni kamataata nakoina bwa e bon teimatoa naba ni kakawaki irouia natina. (1 Betero 3:8) Maroroakinna ma ngaia baika a kakaraoi natina, ai moarara riki baika raraoi. (Taeka N Rabakau 16:24) Ngkana iai ana taeka n reirei, butimwaeia ao karabwaa.

• Katea tiam ibukini kaotakin am tangira nakoia ataei akanne ngkana iai tinaia. E taku te tina ae te kauaei ae Beverly n te United States: “A tangiria natira aika uarereke ake man te moannei ni weteai bwa Mom. Ti kaai ni kukurei iai ma tii ni mwengara ao a na aki weteai bwa Mom ngkana iai tinaia are Jane i rarikia ke ana utu. E a nakoraoi riki au reitaki ma Jane ni karaoan aei. Ni koauana, imwin anne ti a kaai ni buokiia ataei n aia kaotioti ao mwanangaia n neweaba n aia reirei.”

AANGA N IBUOBUOKI IBUKIN REITAKIA RAOI KAARO AO KAUAEI

• Tai taetae ni kabuakaka ngkana akea i rarikim te karo ke te kauaei n te aro are a bon ongongo ataei. E bebete taekinan taeka aika aki raraoi ma e rangi ni karawawataa te ataei. Ao ko aki ataia bwa e na kanga ke n ningai are e na manga taekinaki iai am taeka. (Te Minita 10:20) Ngkana e tuangko te ataei anne bwa e kabuakakako te karo are temanna ke te kauaei, katuuaa moa ana namakin te ataei anne. Tao ko bae n taekin taeka n aron aikai: “I nanokawaki ngkai ko a tia n ongo taeka akanne. E bon rangi n un tinam irou  ao ngkana a un aomata, a na bae n atongi taeka aika aki raraoi n taai tabetai.”

• Kataia ni katei tuua ao reirei ni kaetieti n utu aika uoua. Ngkana e kangaanga karaoan aei, kabwarabwaraa bukini kakaokoron te iango n aki kamangora te karo are temanna. Iangoi bwaai aika riki aikai:

  Te Tina ae te Kauaei: Taiaoka Tim ni katinea am taara ane e mwaimwai.

  Tim: Ti kakaraaei ara taara i aontano n ana auti tinara ao e anai ni katinei.

  Te Tina ae te Kauaei (e rangi n un): Eng, bwa e bon reireiniko bwa ko na taningaroti.

  E kona n karaoiroaki riki kaekaana n aron aei?

  Te Tina ae te Kauaei (e aamarau): Tao eti anne, ma ikai bon tabera n tatabemanira nako katinean ara taara.

• Kataia ni karaoa am babaire n aki katabeia ataei n aia tai ni kawariia oin aia karo. (Mataio 7:12) Ngkana ko aki kona ni kamwaawaia ataei n te tai anne, karekea te kariaia mairoun oin aia karo imwain tuangakia ataei am babaire.

E koreaki n te boki ae Step Wars taekan te aine temanna are e ngurengure ibukini buuna ngke e kataia teuaei n tei n aia itera natina ake a ikawai riki ao e rawa ni kakoauaa are a aki akoa neiei natina akanne. E taku neiei: “E a boni kororake uniu n te tai ae waekoa.” Ko na kanga ni kateimatoa te reitaki ae raoiroi ma ataei aika ikawai riki bwa e na aki uruana ami mare?

Kiingin te tokanikai: Kaota te atataiaomata. E taekinaki ae kangai n te Baibara: “Ke e tai ukera oini kabwaiana temanna ma temanna, ma e na ukera ae e na kabwaia iai raona.” (1 I-Korinto 10:24) Karekea otam ao n ataa ana namakin te aomata are temanna. A kona ataei aika ikawai riki n raraoma bwa e rawa ni bua tangiraia irouia aia karo. Ke tao a iangoia bwa ngkana a tangira te kauaei, a aikoa kakaonimaki ngkanne nakon are bon oin aia karo. Irarikin anne, a kona naba n tabeaianga kaaro bwa ngkana a tiribureia natiia a nang aki tangiraki irouia.

N oneani mwin ae ko na kairoroia bwa a na reitaki ma ngkoe natin am moannei, kariaia bwa e na rikirake te reitaki ae raoiroi i bon irouia. Ni koauana, bon te nanobaba ngkana ko kataia n imanonoa ke ni kairoroa temanna bwa e na karekea raoi tangiram. (Ana Anene Toromon 8:4) Ngaia are kataia ni karaoi baika a kantaningaaki aika riai ngkana e a moanna n reke te reitaki ae rangi ni kaan ma natin am moannei.

Tai taekini baike ko iangoi ke n namakin e ngae naba ngkana e karaoaki ae aki riai nakoim. (Taeka N Rabakau 29:11) Ngkana e na rangi ni kangaanga aroni kanakoraoan am taetaenikawai, tataro n aron Uean Iteraera ae Tawita ni kangai: “Iehova, Ko na kaki ae na tantani i wiu; Kakawakina mataroani matanriau.”​—Taian Areru 141:​3, BG.

Ngkana ko motinnanoia bwa ko na maeka n te mwenga are a ikawairake iai ataei, ko na bae ni mimi n aron aia namakin iai. Tai kataia ni karaoi bitaki aika  bati, moara riki nakon aia ruu ake mai mwaina. Ko kona naba n iangoa te mwaing nakon te auti ae boou.

E taku te tina ae te kauaei ae Marion i aoni Kanata: “A aki toki n anga bwaintangira nakon natiu te mwaane au karo ma tiaki nakoia natin au kauaei. Ti kataia ni kaboraoia rinanoni kabooan aia bwaintangira natira ake tabeman ma n taai tabetai ti a aki kona uotara.

Kiingin te tokanikai: Karimoaa am utu ae boou. Tuangia am koraki ao raoraom bwa e moanibwai iroum am utu ae boou. (1 Timoteo 5:8) Ngkai ko aki kona ni kantaningaa tangiraia kaain am utu aika boou bwa e na reke naba ngkekei irouia am koraki ni kabane ao raoraom, ko kona n butiia bwa a riai ni bwaina te akoi ao n aki inanonano. Kabwarabwaraa aroni marakia ataei ngkana a tarariaoaki ni mwakuri n akoi riki tabeua ao n aroia n aki tabeakinaki.

Kataia ni kaungaia ataei bwa a na tangiriia tibuia ake man am moannei. E taekina ae kangai te tina ae Susan mai Engiran: “I a manga mare 18 te namwakaina imwini maten au moannei ao a kakorakoraia ana karo ni karikirakea tangirani buu ae ngkai. A bon nakoraoi bwaai ni kabane ngke ti karinia tiibu akanne n taai nako, ni kaungaia ataei bwa a na kakawaria ao ti rangi kaitauia n aia boutoka.”

E kona n riki te kangaanga nakon am utu ae te kauaei n te iraorao ma naake tiaki kaain ma utu ae boou. Ma ngkana ko maiuakina te reirei ni kairiri man te Baibara, e na reke n am utu te kakabwaia ae beritanaki n te Baibara aei: “E kateaki te auti n te rabakau; Ao e kateimatoaaki n te ataibwai.”​—Taeka N Rabakau 24:​3, BG.