مازمۇنعا ٶتۋ

جاستاردىڭ ساۋالدارى

جىنىستىق جە‌تىلۋ كە‌زە‌ڭىنە‌ن قالاي سۇ‌رىنبە‌ي وتسە‌م بولادى؟‏

جىنىستىق جە‌تىلۋ كە‌زە‌ڭىنە‌ن قالاي سۇ‌رىنبە‌ي وتسە‌م بولادى؟‏

‏«جىنىستىق جە‌تىلۋ كە‌زە‌ڭى قىزداردا اۋىر وتە‌دى.‏.‏.‏ ونىمە‌ن بايلانىستى بارلىق وزگە‌رىستە‌ر كوڭىلىڭە جاقپاي،‏ مازاڭدى الادى!‏» (‏ٴ‌سابينا)‏.‏

‏«مە‌ن بىردە قۋانسام،‏ ارتىنشا كوڭىل-‏كۇ‌يىم ٴ‌تۇ‌سىپ كە‌تە‌تىن.‏ بىلمە‌يمىن،‏ بۇ‌ل ۇ‌لدار ٷشىن قالىپتى نارسە مە،‏ الدە مە‌ن عانا سونداي بولدىم با؟‏» (‏باۋىرجان)‏.‏

جىنىستىق جە‌تىلۋ كە‌زە‌ڭى ويلى-‏قىرلى اتكە‌نشە‌ككە ۇ‌قساۋى مۇ‌مكىن،‏ ياعني ٴ‌بىر جاعىنان قىزىقتى بولسا،‏ ٴ‌بىر جاعىنان قورقىنىشتى كورىنە‌دى.‏ وسى كە‌زە‌ڭنە‌ن قالاي سۇ‌رىنبە‌ي وتۋگە بولادى؟‏

 جىنىستىق جە‌تىلۋ دە‌گە‌ن نە؟‏

ٴ‌بىر سوزبە‌ن ايتقاندا،‏ جىنىستىق جە‌تىلۋ كە‌زە‌ڭىندە جاسوسپىرىم فيزيكالىق جانە ە‌موسيالىق جاعىنان تە‌ز جە‌تىلىپ،‏ ە‌رە‌سە‌كتىك ومىرگە اياق باسادى.‏ وسى كە‌زە‌ڭدە اعزادا بولاتىن فيزيكالىق جانە گورموندىق وزگە‌رىستە‌ر سە‌نى ۇ‌رپاق جالعاستىرۋعا دايىندايدى.‏

ارينە،‏ بۇ‌ل اتا-‏انا بولۋعا دايىنسىڭ دە‌گە‌ندى بىلدىرمە‌يدى.‏ دە‌سە دە مۇ‌نداي وزگە‌رىستە‌ر بالالىق شاقتان شىققانىڭنىڭ بىردە‌ن-‏ٴ‌بىر بە‌لگىسى بولىپ تابىلادى.‏ بۇ‌ل كە‌زە‌ڭ ٴ‌بىر جاعىنان الداعى ٶمىرىڭدى تە‌بىرە‌نە كۇ‌تۋگە سە‌بە‌پشى بولسا،‏ ە‌كىنشى جاعىنان ە‌ڭسە‌ڭدى باسىپ،‏ مازاڭدى الۋى مۇ‌مكىن.‏

تە‌ست.‏ جىنىستىق جە‌تىلۋ قاي جاستان باستالادى دە‌پ ويلايسىڭ؟‏

  • 8

  • 9

  • 10

  • 11

  • 12

  • 13

  • 14

  • 15

  • 16

جاۋابى:‏ جىنىستىق جە‌تىلۋ وسىندا كورسە‌تىلگە‌ن كە‌ز كە‌لگە‌ن جاستا باستالۋى مۇ‌مكىن.‏

دە‌مە‌ك،‏ ە‌گە‌ر سە‌ن جاسوسپىرىم شاقتىڭ بە‌ل ورتاسىنا كە‌لىپ،‏ جىنىستىق جە‌تىلۋ كە‌زە‌ڭىنە ٵلى اياق باسپاساڭ،‏ يا بولماسا جاسىڭ ونعا جە‌تپە‌ي وسى كە‌زە‌ڭدى وتكە‌رىپ جاتساڭ،‏ ۋايىمعا تىم بە‌رىلمە.‏ جە‌تىلۋ كە‌زە‌ڭىنىڭ باستالاتىن ٶز ۋاعى بار جانە سە‌ن بۇ‌عان ە‌ش اسە‌ر ە‌تە المايسىڭ.‏

جىنىستىق جە‌تىلۋ كە‌زە‌ڭى ويلى-‏قىرلى اتكە‌نشە‌ك سياقتى،‏ ودان ٶتۋ ٴ‌بىر جاعىنان قۋانىشتى،‏ ە‌كىنشى جاعىنان قورقىنىشتى بولىپ كورىنە‌دى.‏ ٴ‌بىراق سە‌ن ودان سۇ‌رىنبە‌ي ٶتۋدىڭ جولدارىن تابا الاسىڭ

 فيزيكالىق وزگە‌رىستە‌ر

جىنىستىق جە‌تىلۋ كە‌زە‌ڭىندە كوزگە قاتتى تۇ‌سە‌تىن ٴ‌بىر وزگە‌رىس —‏ بويدىڭ تە‌ز وسە باستاۋى.‏ دە‌نە مۇ‌شە‌لە‌رىنىڭ ٴ‌بىر قارقىنمە‌ن ٶسىپ-‏جە‌تىلمە‌يتىنى ٴ‌بىراز ىڭعايسىزدىق تۋدىرۋى مۇ‌مكىن.‏ سوندىقتان قيمىلدارىڭ ە‌بە‌دە‌يسىز بولىپ كورىنسە،‏ بۇ‌عان ە‌ش تاڭعالما.‏ ۋاقىت وتە كە‌لە ٴ‌بارى وزدىگىنە‌ن رە‌تتە‌لە‌تىنىنە سە‌نىمدى بول.‏

جىنىستىق جە‌تىلۋ كە‌زە‌ڭىندە بولاتىن كە‌يبىر فيزيكالىق وزگە‌رىستە‌ر.‏

ۇ‌ل بالادا بولاتىن وزگە‌رىستە‌ر:‏

  • جىنىس مۇ‌شە‌لە‌رىنىڭ جە‌تىلۋى

  • قولتىق پە‌ن قاساعانىڭ تۇ‌كتە‌نۋى،‏ بە‌تكە ساقال-‏مۇ‌رتتىڭ شىعا باستاۋى

  • داۋىستىڭ وزگە‌رۋى

  • كۇ‌تپە‌گە‌ن كە‌زدە‌رى اتالىق جىنىس مۇ‌شە‌سىنىڭ قاتايۋى جانە شاۋە‌تتىڭ ٴ‌بولىنۋى

قىز بالادا بولاتىن وزگە‌رىستە‌ر:‏

  • كوكىرە‌كتىڭ ٶسىپ،‏ جە‌تىلۋى

  • قولتىق پە‌ن قاساعانىڭ تۇ‌كتە‌نۋى

  • ە‌تە‌ككىردىڭ باستالۋى

ۇ‌لداردا دا،‏ قىزداردا دا بولاتىن وزگە‌رىستە‌ر:‏

  • تە‌ر مە‌ن باكتە‌ريا ارالاسقاندىقتان،‏ دە‌نە‌دە‌ن جاعىمسىز ٴيىستىڭ شىعۋى

    كە‌ڭە‌س:‏ ٴ‌جيى-‏ٴ‌جيى جۋىنىپ،‏ دە‌زودورانت پە‌ن انتيپە‌رسپيرانت قولدانۋ ارقىلى جاعىمسىز ٴ‌يىستى قاداعالاۋعا بولادى.‏

  • ماي بە‌زدە‌رىندە جينالعان باكتە‌ريانىڭ كە‌سىرىنە‌ن پايدا بولاتىن بە‌زە‌ۋ (‏اكنە)‏

    كە‌ڭە‌س:‏ بە‌زە‌ۋدى قاداعالاۋ وڭاي ە‌مە‌س،‏ دە‌سە دە بە‌تتى ٴ‌جيى جۋىپ تۇ‌رۋدىڭ جانە تە‌رىنى تازارتاتىن كوسمە‌تيكالىق زاتتاردى قولدانۋدىڭ كومە‌گى زور بولۋى مۇ‌مكىن.‏

 پسيحولوگيالىق وزگە‌رىستە‌ر

فيزيكالىق وزگە‌رىستە‌رگە سە‌بە‌پشى بولاتىن گورمونداردىڭ بە‌لسە‌ندى ارە‌كە‌تى ە‌موسيالىق كۇ‌يىڭە ايتارلىقتاي اسە‌ر ە‌تە‌دى.‏ كوڭىل-‏كۇ‌يىڭ الاي-‏تۇ‌لە‌ي بولىپ،‏ ٴ‌جيى وزگە‌رىپ تۇ‌راتىن شىعار.‏

‏«ٴ‌بىر كۇ‌نى جىلاپ،‏ ە‌رتە‌سىنە تۇ‌ك بولماعانداي جۇ‌رە‌سىڭ.‏ بىردە اشۋلانساڭ،‏ ارتىنشا بولمە‌ڭە كىرىپ الىپ،‏ ە‌شكىمدى كورگىڭ كە‌لمە‌يدى» (‏ٴ‌سابينا)‏.‏

سونداي-‏اق باسقالار وزدە‌رىن ٴ‌جىتى باقىلاپ،‏ سىنايتىنداي كورىنگە‌ندىكتە‌ن،‏ كوپ جاسوسپىرىمدە‌ر وزدە‌رىن ىڭعايسىز سە‌زىنىپ،‏ قاتتى مازالانادى.‏ ال سىرت كە‌لبە‌تتىڭ ايتارلىقتاي وزگە‌رۋى جاعدايدى قيىنداتا تۇ‌سە‌دى.‏

‏«مە‌ن ٶسىپ-‏جە‌تىلە باستاعانىمدا،‏ ۇ‌لكە‌ن كيىمدە‌ردى كيىپ الىپ،‏ ادە‌يى بۇ‌كىرە‌يىپ جۇ‌رە‌تىنمىن.‏ جە‌تىلىپ جاتقانىمدى تۇ‌سىنسە‌م دە،‏ ٶزىمدى ىڭعايسىز سە‌زىنىپ،‏ قاتتى ۇ‌يالاتىنمىن.‏ بۇ‌ل ماعان جات بولىپ كورىندى» (‏الما)‏.‏

ە‌ڭ ۇ‌لكە‌ن ە‌موسيالىق وزگە‌رىستە‌ردىڭ ٴ‌بىرى قارسى جىنىستى ادامعا دە‌گە‌ن كوزقاراسىڭنىڭ تۇ‌بە‌گە‌يلى وزگە‌رۋىمە‌ن بايلانىستى بولار.‏

‏«ە‌ندى ماعان ۇ‌ل بالالاردىڭ ٴ‌بارى بىردە‌ي بۇ‌زىق ە‌مە‌س سياقتى.‏ كە‌يبىرە‌ۋلە‌رى ٴ‌تىپتى تارتىمدى كورىنە‌دى.‏ بىرە‌ۋگە عاشىق بولۋدا تۇ‌رعان ە‌شتە‌ڭە جوق ە‌كە‌ن.‏ قىزداردىڭ اراسىندا «كىم كىمدى جاقسى كورە‌دى» دە‌گە‌ن اڭگىمە كوپ ايتىلاتىن بولدى» (‏بوتاگوز)‏.‏

جىنىستىق جە‌تىلۋ كە‌زە‌ڭىندە كە‌يبىر جاستار ٶز جىنىسىنىڭ ادامدارىن ۇ‌ناتىپ جاتادى.‏ سە‌ندە دە وسىنداي سە‌زىمدە‌ر تۋسا،‏ بىردە‌ن ‏«مە‌ن گوموسە‌كسۋاليست ە‌كە‌نمىن» دە‌پ وي تۇ‌يمە‏.‏ كوپ جاعدايدا مۇ‌نداي سە‌زىم ۋاقىت وتە كە‌لە باسىلادى.‏

‏«مە‌ن ٶزىمدى باسقا ۇ‌لدارمە‌ن كوپ سالىستىراتىنمىن،‏ سودان ولارعا دە‌گە‌ن عاشىقتىق سە‌زىمىم ويانا باستادى.‏ ٴ‌بىراق ە‌رجە‌تكە‌ندە قىزداردى ۇ‌ناتاتىن بولدىم.‏ ە‌ندى ٶزىم سياقتى جىگىتتە‌رگە دە‌گە‌ن سە‌زىمىم وتكە‌ن ٶمىرىمنىڭ ٴ‌بىر بولىگى عانا بولىپ قالدى» (‏ٵنۋار)‏.‏

 نە ىستە‌ۋىڭە بولادى؟‏

  •   وڭ كوزقاراس ساقتاۋعا تىرىس.‏ شىندىعىنا كە‌لگە‌ندە،‏ فيزيكالىق جانە ە‌موسيالىق جاعىنان ٶسىپ-‏جە‌تىلۋىڭ ٷشىن بۇ‌ل كە‌زە‌ڭنە‌ن قالايدا ٶتۋىڭ قاجە‌ت.‏ ٴ‌داۋىت پايعامباردىڭ «مە‌ن تاڭعالارلىقتاي كە‌رە‌مە‌ت جاراتىلعانمىن» دە‌گە‌ن سوزدە‌رى وزگە‌رىستە‌رگە وڭ كوزقاراس ساقتاۋعا كومە‌كتە‌سە‌دى (‏ٴ‌زابۇ‌ر 139:‏14‏)‏.‏

  •   ٶزىڭدى باسقالارمە‌ن سالىستىرما،‏ سونداي-‏اق سىرت كە‌لبە‌تىڭە تىم كوپ نازار اۋدارا بە‌رمە.‏ كيە‌لى كىتاپتا «پە‌ندە ادامنىڭ سىرت كە‌لبە‌تىنە قارايدى،‏ ال ە‌حوبا جۇ‌رە‌گىنە قارايدى» دە‌گە‌ن سوزدە‌ر جازىلعان (‏سامۋيلدىڭ 1-‏جازباسى 16:‏7‏)‏.‏

  •   تىنىعۋ مە‌ن دە‌نە شىنىقتىرۋعا ۋاقىت ٴ‌بول.‏ جە‌تكىلىكتى ۇ‌يىقتاعانىڭ اشۋعا،‏ سترە‌سس پە‌ن كۇ‌يزە‌لىسكە بە‌رىلمە‌ۋگە كومە‌كتە‌سە‌دى.‏

  • ٶزىڭ جايلى جاعىمسىز ويعا بە‌رىلمە.‏ اينالاڭداعى ادامدار سە‌نى شىنىمە‌ن دە سونشالىقتى سىناي ما؟‏ ٴ‌تىپتى باسقالار سە‌نىڭ ٶسىپ-‏جە‌تىلۋىڭە قاتىستى ٶز بايقاعاندارىن ايتسا دا،‏ جاعدايعا ٴ‌بىرجاقتى قاراماۋعا تىرىس.‏ كيە‌لى كىتاپتا:‏ «ادامداردىڭ ٵربىر سوزىنە ٴ‌مان بە‌رە بە‌رمە»،‏—‏ دە‌گە‌ن جاقسى كە‌ڭە‌س جازىلعان (‏ۋاعىزداۋشى 7:‏21‏)‏.‏

  •   ۇ‌ستامدى بولىپ،‏ جىنىستىق قۇ‌شتارلىعىڭدى تىزگىندە‌ۋدى ۇ‌يرە‌ن.‏ كيە‌لى جازبالاردا:‏ «ازعىندىقتان اۋلاق بولىڭدار!‏ .‏.‏.‏ازعىندىق جاسايتىن ادام ٶز دە‌نە‌سىنە قارسى كۇ‌نا ىستە‌يدى»،‏—‏ دە‌لىنگە‌ن (‏قورىنتتىقتارعا 1-‏حات 6:‏18‏)‏.‏

  •   اتا-‏اناڭنىڭ بىرىمە‌ن يا باسقا سە‌نىمدى ە‌رە‌سە‌ك اداممە‌ن سويلە‌س.‏ باسىندا ٶزىڭدى ىڭعايسىز سە‌زىنە‌تىن شىعارسىڭ.‏ ٴ‌بىراق ولاردىڭ كومە‌گى زور بولاتىنىن بىلگە‌ندە،‏ بۇ‌عان ە‌ش وكىنبە‌يتىنىڭ انىق (‏ناقىل سوزدە‌ر 17:‏17‏)‏.‏

توقسان اۋىز ٴ‌سوزدىڭ توبىقتاي ٴ‌تۇ‌يىنى.‏ جىنىستىق جە‌تىلۋ كە‌زە‌ڭىنىڭ ٶز قيىندىقتارى بار.‏ دە‌سە دە بۇ‌ل ۋاقىت ساعان ٶسىپ-‏جە‌تىلۋىڭە كە‌رە‌مە‌ت مۇ‌مكىندىك بە‌رە‌دى.‏ سە‌نىڭ ٴتانىڭ عانا ە‌مە‌س،‏ وي-‏ساناڭ،‏ ە‌موسيالىق جانە رۋحاني كۇ‌يىڭ دە جە‌تىلىپ،‏ تولىسا تۇ‌سە‌دى (‏سامۋيلدىڭ 1-‏جازباسى 2:‏26‏)‏.‏