جاستاردىڭ ساۋالدارى
جىنىستىق زورلىققا قاتىستى نەنى ٴبىلۋىم كەرەك؟ (1-ٴبولىم). قورعانۋ شارالارى
جىنىستىق زورلىق دەگەن نە؟
«جىنىستىق زورلىق» دەگەن تىركەسكە زاڭ تاراپىنان ٵر ەلدە ٵرتۇرلى انىقتاما بەرىلەدى. دەسە دە بۇل تىركەس ادامنىڭ ەركىنە قايشى جاسالاتىن، كەيدە ٴتىپتى كۇش كورسەتىلىپ جاسالاتىن، جىنىستىق قاتىناستى بىلدىرەدى. بۇعان — كىشكەنتاي بالالار نە جاسوسپىرىمدەرگە جىنىستىق قيانات جاساۋ، جاقىن تۋىستاردىڭ جىنىستىق قاتىناسقا ٴتۇسۋى (ينسەست)، زورلاۋ، سەنىم ارتاتىن ادامداردىڭ، مىسالى دارىگەر، ٴمۇعالىم نە ٴدىن قىزمەتكەرلەرىنىڭ تاراپىنان جىنىستىق ماقساتتا پايدالانۋ — جاتادى. اۋىزشا نە كۇش قولدانىلىپ جاسالعان جىنىستىق زورلىقتىڭ قۇرباندارى بۇل تۋرالى ەشكىمگە ٴتىس جارماۋلارى ٷشىن، ولارعا قوقان-لوقى كورسەتىلەدى.
ٴبىر ساۋالناماعا ساي، قۇراما شتاتتاردىڭ وزىندە جىل سايىن شامامەن 250000 ادام جىنىستىق زورلىق كورەدى. سولاردىڭ جارتىسى دەرلىك 12 مەن 18 جاس ارالىعىنداعى جاسوسپىرىمدەر.
نەنى ٴبىلۋىڭ كەرەك؟
كيەلى كىتاپتا جىنىستىق زورلىق ايىپتالادى. كيەلى كىتاپتا 4000 جىلداي ۋاقىت بۇرىن ازعىندىققا بەلشەسىنەن باتقان كىسىلەردىڭ سودوم قالاسىنا كەلگەن ەكى كىسىنى زورلاماق بولعاندارى ايتىلعان. بۇل جاعداي ەحوبانىڭ سول قالانى جويۋىنا ٴبىر سەبەپ بولدى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 19:4—13). سونىمەن قاتار شامامەن 3500 جىل بۇرىن بەرىلگەن مۇسا زاڭىندا جاقىن تۋىستاردىڭ جىنىستىق قاتىناسقا ٴتۇسۋى، سونداي-اق وتباسى مۇشەلەرىنىڭ تاراپىنان جاسالاتىن جىنىستىق زورلىق ايىپتالادى (مۇسانىڭ 3-جازباسى 18:6).
جىنىستىق زورلىقتىڭ كوبىسى تانىس ادامداردىڭ تاراپىنان جاسالادى. «بالالارىڭمەن جىنىستىق قاتىناس جايلى سويلەسۋ» دەگەن كىتاپتا بىلاي دەلىنگەن: «زورلانعان ادامنىڭ ۇشتەن ەكەۋى وزىنە قيانات جاساعان اداممەن تانىس بولعان. ولارعا قاراڭعى بۇرىشتان شىعا قالعان بەيتانىس ادامدار ەمەس، وزدەرىنىڭ تانىستارى زورلىق جاساعان» («Talking Sex With Your Kids»).
جىنىستىق زورلىقتان قىز بالالار دا، ەر بالالار دا جاپا شەگەدى. قۇراما شتاتتاردا قۇربان بولعانداردىڭ شامامەن 10 پايىزى ەر ادامدار. جىنىستىق زورلىقپەن كۇرەسەتىن ٴبىر ۇيىمنىڭ مالىمدەۋى بويىنشا، زورلانعان ەر ادامدار «گوموسەكسۋاليست بولىپ كەتۋدەن» نە «ناعىز ەركەك بولماي قالۋدان قورقادى» («Rape, Abuse & Incest National Network»).
جىنىستىق زورلىقتىڭ كەڭ ەتەك الۋى تاڭعالارلىق جايت ەمەس. كيەلى كىتاپتا «سوڭعى كۇندەرى» كوپ ادام «باۋىرمالدىقتان جۇرداي»، سونداي-اق «ۇستامسىز، بۇزاقى» بولاتىنى پايعامبارلىق ەتىلگەن (تىموتەگە 2-حات 3:1—3). ٴدال وسىنداي مىنەز-قۇلىق جىنىستىق زورلىق جاسايتىنداردىڭ بويىنان انىق كورىنەدى.
جىنىستىق زورلىققا دۋشار بولعانىنا ادامنىڭ ٶزى كىنالى ەمەس. ٴناپسىسىن قاندىرۋ ٷشىن ەشبىر ادامنىڭ باسقاعا قيانات جاساۋىنا قۇقىعى جوق. سوندىقتان بۇنداي جامان ىسكە تەك قىلمىسكەر جاۋاپتى. قالاي بولعان كۇندە دە، جىنىستىق زورلىقتى مۇمكىندىگىنشە بولدىرماۋ ٷشىن، سەن ٶز تاراپىڭنان قورعانۋ شارالارىن جاساي الاسىڭ.
نە ىستەي الاسىڭ؟
قورعانۋعا دايىن بول. الدەكىم، مەيلى ول كەزدەسىپ جۇرگەن ادامىڭ نە تۋىسىڭ بولسىن، جىنىستىق قاتىناسقا كۇشتەيتىن بولسا، قالاي ارەكەت ەتەتىنىڭدى الدىن الا ويلاستىر. ەرين ەسىمدى قىزدىڭ ايتۋىنشا، قۇرداستاردىڭ كەز كەلگەن قىسىمىنا توتەپ بەرۋدىڭ بىردەن ٴبىر جولى — ورىن الۋى مۇمكىن جاعدايدى كوز الدىڭا ەلەستەتىپ، سول جاعدايدا قالاي ارەكەت ەتەتىنىڭدى ويلاستىرۋ. «بۇلاي ەتۋ ٴبىرتۇرلى بولىپ كورىنەتىن شىعار،— دەيدى ول،— ٴبىراق سونىڭ ارقاسىندا جىنىستىق زورلىقتىڭ قۇربانى بولۋدان بويىڭدى اۋلاق ۇستايسىڭ».
كيەلى كىتاپتا بىلاي دەلىنگەن: «قالاي ارەكەت ەتەتىندەرىڭە مۇقيات دەن قويىڭدار، اقىلسىز ەمەس، دانا بولىڭدار،.. ويتكەنى قازىرگى كۇندەر زۇلىمدىققا تولى» (ەفەستىكتەرگە 5:15، 16).
ويلانىپ كور: «ەگەر بىرەۋ قولىن دەنەمە ىڭعايسىزدىق سەزىندىرەتىندەي ەتىپ تيگىزسە، قالاي ارەكەت ەتۋىم كەرەك؟»
كەتىپ قالۋدىڭ امالىن ويلاستىرىپ ال. جوعارىدا ٴسوز ەتىلگەن ۇيىم مىناداي كەڭەس بەرەدى: «ٴبىر جاسىرىن ٴسوز ويلاپ تاۋىپ، ونى دوستارىڭا نە وتباسىڭا ايتىپ قوي. سوندا، قاسىڭداعى ادامنان قانداي دا ٴبىر قاۋىپتى سەزگەندە، ولارعا قوڭىراۋ شالىپ، قولايسىز سەزىنىپ جاتقانىڭدى بىلدىرتەسىڭ ٵرى مۇنى قاۋىپ ٴتوندىرىپ تۇرعان ادامعا بىلدىرتپەستەن ىستەي الاسىڭ. سوندا دوستارىڭ نە وتباسىڭ سەنى الىپ كەتەدى نە كەتىپ قالۋىڭا جاعداي جاسايدى». ٴبىراق قاۋىپتى جاعدايلاردىڭ ماڭىنا دا جولاماساڭ، كوپ قيىندىقتان اۋلاق جۇرە الاسىڭ.
كيەلى كىتاپتا بىلاي دەلىنگەن: «پاراساتتى قاتەردى كورىپ، باس ساۋعالار، اڭعال العا ٴجۇرىپ، جاپا شەگەر» (ناقىل سوزدەر 22:3).
ويلانىپ كور: «قاۋىپتى جاعدايدان شىعۋدىڭ قانداي امالدارىن ويلاستىردىم؟»
قاۋىپتى جاعدايدان شىعۋدىڭ امالىن ٵردايىم ويلاستىرىپ ال
شەكتەۋلەر قويىپ، سولاردى بەرىك ۇستان. كەزدەسىپ جۇرسەڭ، جىگىتىڭمەن نە قىزىڭمەن قانداي ارەكەتتەردىڭ ورىندى نە ورىنسىز بولاتىنىن تالقىلا. ەگەر دوستاسىپ جۇرگەن ادامىڭ شەكتەۋلەر قويۋ اقىلسىزدىق دەپ ساناسا، قۇندىلىقتارىڭدى قۇرمەتتەيتىن باسقا ادامدى تاڭداعانىڭ دۇرىس.
كيەلى كىتاپتا بىلاي دەلىنگەن: «سۇيىسپەنشىلىك... ادەپسىز ەمەس، ٶزىمشىل ەمەس» (قورىنتتىقتارعا 1-حات 13:4، 5).
ويلانىپ كور: «ۇستاناتىن قۇندىلىقتارىم قانداي؟ قانداي ارەكەتتەر ورىنسىز بولىپ تابىلادى؟»
قىزىقتى بولار مالىمەتتەر
جاستاردىڭ ساۋالدارى
جىنىستىق زورلىققا قاتىستى نەنى ٴبىلۋىم كەرەك؟ (2-ٴبولىم). جان جاراسىنان ساۋىعۋ
جىنىستىق زورلىقتىڭ قۇربانى بولعانداردىڭ جان جاراسىنان قالاي ساۋىققانى جونىندە وقى.
قۇرداستارىڭ نە دەيدى؟
قۇرداستارىڭ ناپسىلىك قول سۇعۋ جايلى نە دەيدى؟
بەس قىزدىڭ ناپسىلىك قول سۇعۋ جايلى نە دەيتىنىن جانە بۇعان قالاي قارسى تۇرۋعا بولاتىنىن قاراپ كور.
